Καθώς ψευτοετοιμαζόμουν για τις εξετάσεις πιστοποίησης του Β΄επιπέδου, έπεσα επάνω σε αυτό το βίντεο που με ταξίδεψε χρόνια πίσω, τότε που παιδότοπος ήταν όλος ο κόσμος και κατάστημα παιχνιδιών ο σκουπιδότοπος. Εύχομαι να μοιραστείτε μαζί μου αυτή τη γλυκιά ανάμνηση και να σκαρφιστείτε εκπαιδευτικές δράσεις χαράς και παιχνιδιού με τα παιδιά μας που δύσκολα χαμογελούν.
Σάββατο 17 Δεκεμβρίου 2011
Τετάρτη 30 Νοεμβρίου 2011
http://youtu.be/efWEMywRJhc
Τετάρτη 23 Νοεμβρίου 2011
Τον Οκτώβριο του 1940, η Ελλάδα υποχρεώθηκε να μπεί στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με την απρόκλητη εισβολή των στρατευμάτων του Μουσολίνι στην Ήπειρο.
Ο Χίτλερ, για να σώσει τον Μουσολίνι από μία ταπεινωτική ήττα, εισέβαλε στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941.
Η Ελλάδα λεηλατήθηκε και ερειπώθηκε από τους Γερμανούς όσο καμία άλλη χώρα κάτω από την κατοχή τους.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, τουλάχιστον 300.000 Έλληνες πέθαναν από την πείνα - άμεσο αποτέλεσμα της Γερμανικής λεηλασίας.
Ο Μουσολίνι παραπονέθηκε στον Υπουργό του των Εξωτερικών, Κόμη Τσιάνο, « Οι Γερμανοί έχουν αρπάξει από τους Έλληνες ακόμη και τα κορδόνια των παπουτσιών τους ».
Η Γερμανία και η Ιταλία επέβαλαν στην Ελλάδα όχι μόνο υπέρογκες δαπάνες κατοχής, αλλά και ένα αναγκαστικό δάνειο (κατοχικό δάνειο) ύψους 3,5 δισεκατομμυρίων δολλαρίων.
Ο ίδιος ο Χίτλερ είχε αναγνωρίσει την υποχρέωση της Γερμανίας να πλήρωσει αυτό το χρέος και είχε δώσει οδηγίες να αρχίσει η διαδικασία πληρωμής του.
Μετά το τέλος του πολέμου, η Συνδιάσκεψη των Παρισίων επιδίκασε στην Ελλάδα 7,1 δισεκατομμύρια δολάρια για πολεμικές επανορθώσεις έναντι της Ελληνικής απαίτησης 14,0 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Η Ιταλία πλήρωσε στην Ελλάδα το μερίδιο της από το κατοχικό δάνειο.
Η Ιταλία και η Βουλγαρία πλήρωσαν πολεμικές επανορθώσεις στην Ελλάδα, και η Γερμανία πλήρωσε πολεμικές επανορθώσεις στην Πολωνία το 1956 και στην Γιουγκοσλαβία το 1971.
Η Ελλάδα απαίτησε από την Γερμανία την πληρωμή του κατοχικού δανείου το 1945, 1946, 1947, 1964, 1965, 1966, 1974, 1987, και το 1995.
Παρά ταύτα, η Γερμανία αρνείται συστηματικά να πληρώσει στην Ελλάδα τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από το κατοχικό δάνειο και τις πολεμικές επανορθώσεις.
Το 1964, ο Γερμανός Καγκελάριος Erhard υποσχέθηκε την πληρωμή του δανείου μετά την ενωποίηση της Γερμανίας, που πραγματοποιήθηκε το 1990.
Ενδεικτικό της σημερινής αξίας των Γερμανικών υποχρώσεων προς στην Ελλάδα είναι το ακόλουθο: εάν χρησιμοποιηθεί σαν τόκος ο μέσος τόκος των Κρατικών Ομολόγων των ΗΠΑ από το 1944 μεχρι το 2010, που είναι περίπου 6%, η σημερινή αξία του κατοχικού δανείου ανέρχεται στα 163,8 δισεκατομμύρια δολάρια και αυτή των πολεμικών επανορθώσεων στα 332 δισεκατομμύρια δολάρια.
Στις 2 Ιουλίου 2011, ο Γάλλος οικονομολόγος και σύμβουλος της Γαλλικής κυβέρνησης Jacques Delpla δήλωσε ότι οι οφειλές της Γερμανίας στην Ελλάδα για το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ανέρχονται σε 575 δισεκατομμύρια δολάρια (Les Echos, Saturday, July 2, 2011).
Ο Γερμανός ιστορικός οικονομολογίας Dr. Albrecht Ritschl συνέστησε στην Γερμανία να ακολουθήσει μία περισσότερο μετριοπαθή πολιτική στην ευρωκρίση του 2008-2011, διότι ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπη δικαιολογημένων απαιτήσεων για πολεμικές επανορθώσεις του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου (Der Spiegel, June 21, 2011, guardian.co.uk, June 21, 2011).
Οι Γερμανοί δεν άρπαξαν από τούς Έλληνες μόνο «ακόμη και τα κορδόνια των παπουτσιών τους».
Στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η Ελλάδα έχασε 13% του πληθυσμού της. Ένα μέρος αυτού του πληθυσμού χάθηκε στην μάχη, αλλά το μεγαλύτερο ποσοστό χάθηκε από την πείνα και τα εγκλήματα πολέμου των Γερμανών.
Οι Γερμανοί δολοφόνησαν τούς κατοίκους 89 Ελληνικών πόλεων και χωριών, έκαψαν περισότερα από 1700 χωριά και εκτέλεσαν πολλούς από τους κατοίκους αυτών των χωριών. Μετέτρεψαν την χώρα σε ερείπια, και λεηλάτησαν τους αρχαιολογικούς της θησαυρούς.
Ζητούμε από την Γερμανική Κυβέρνηση να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της προς την Ελλάδα, πού εκκρεμούν για πολλές δεκαετίες, πληρώνοντας το αναγκαστικό κατοχικό δάνειο, και πολεμικές επανορθώσεις ανάλογες των υλικών ζημιών, των εγκλημάτων και των λεηλασιών που διέπραξε η πολεμική μηχανή των Γερμανών.
Αγαπητοί φίλοι,
όπως αναφέρεται παρακάτω από το
EΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗΣ ΤΩΝ ΟΦΕΙΛΩΝ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ:
Αυτές τις μέρες διεξάγεται η Δίκη στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης
για τα θύματα του Ναζισμού και τις Γερμανικές αποζημιώσεις.
Παρακαλώ ζητήσετε από φίλους και γνωστούς σας να πάνε στο
και να υπογράψουν το Αίτημα μας που ζητά
από την Γερμανική Κυβέρνηση να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της προς την Ελλάδα,
πού εκκρεμούν για πολλές δεκαετίες,
πληρώνοντας το αναγκαστικό κατοχικό δάνειο και πολεμικές επανορθώσεις ανάλογες των υλικών ζημιών,
Τετάρτη 16 Νοεμβρίου 2011
http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathciv_1_15/11/2011_414939
Τρίτη 1 Νοεμβρίου 2011
| 27 Iουνίου 1906, 2 μ.μ. |
| Σαν το ’φεραν οι Xριστιανοί να το κρεμάσουν το δεκαεφτά χρονώ αθώο παιδί, η μάνα του που στην κρεμάλα εκεί κοντά σέρνονταν και χτυπιούνταν μες στα χώματα κάτω απ’ τον μεσημεριανό, τον άγριον ήλιο, πότε ούρλιαζε, και κραύγαζε σα λύκος, σα θηρίο και πότε εξαντλημένη η μάρτυσσα μοιρολογούσε «Δεκαφτά χρόνια μοναχά με τα ’ζησες, παιδί μου». Κι όταν το ανέβασαν την σκάλα της κρεμάλας κι επέρασάν το το σκοινί και το ’πνιξαν το δεκαεφτά χρονώ αθώο παιδί, κ’ ελεεινά κρεμνιούνταν στο κενόν με τους σπασμούς της μαύρης του αγωνίας το εφηβικόν ωραία καμωμένο σώμα, η μάνα η μάρτυσσα κυλιούντανε στα χώματα και δεν μοιρολογούσε πια για χρόνια τώρα· «Δεκαφτά μέρες μοναχά», μοιρολογούσε, «δεκαφτά μέρες μοναχά σε χάρηκα, παιδί μου». |
 |
| Κ.Π.Καβάφης, Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993. |
Τρίτη 25 Οκτωβρίου 2011
Δευτέρα 17 Οκτωβρίου 2011
Μία ενδιαφέρουσα παρουσίαση του γνωστού κειμένου του Ερωτόκριτου με οικολογικές ανησυχίες.
http://youtu.be/_EePT78HlAY
http://youtu.be/_EePT78HlAY
Παρασκευή 7 Οκτωβρίου 2011
Μία διαφορετική δωρεά για τη θεραπεία του καρκίνου.
http://inagist.com/timeshighered/120820299607453696/Dynamite!_@McGillU_scientists_bust_a_move_for_cancer_-_every_viewing_earns_a_res
http://inagist.com/timeshighered/120820299607453696/Dynamite!_@McGillU_scientists_bust_a_move_for_cancer_-_every_viewing_earns_a_res
Σάββατο 1 Οκτωβρίου 2011
Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου 2011
Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου 2011
Μια πρόταση για περιήγηση στο Ιστορικό Μουσείο Αθηνών
ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
Λίγα λόγια για το κτίριο και την ιστορία του: κτίστηκε το 1858 με εντολή της Αμαλίας από τον Boulanger.
Στέγασε τη βουλή και τη Γερουσία.Το 1875 μετά την κατάργηση της Γερουσίας το αμφιθέατρό της τροποποιήθηκε.Το 1935 το κτίριο έπαψε να φιλοξενεί τους βουλευτές καθώς το κοινοβούλιο από τότε συνεδριάζει στα Παλαιά ανάκτορα.
ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΞΕΝΑΓΗΣΗΣ
Ο πολεμικός εξοπλισμός της Ενετοκρατίας
Το έμβλημα της Γαληνότατης Δημοκρατίας της Βενετίας
Ο χάρτης του Ρήγα και η παμβαλκανική του Ιδέα
Οι διαφορετικές σημαίες της ελληνικής επανάστασης
Τα προσωπικά αντικείμενα των ελλήνων ιστορικών πρωταγωνιστών: όλα είναι κοσμημένα και πολύτιμα
Τα ακρόπρωρα των πλοίων με τα ελληνικά ονόματα της αρχαιότητας: δηλώνουν την προσπάθεια των Ελλήνων να συνδεθούν με το ένδοξο α.ε. παρελθόν
Τα αντικείμενα των φιλελλήνων με τις παραστάσεις της Επανάστασης
Τα αντικείμενα του Ιωάννη Καποδίστρια και της Βασιλικής οικογένειας
Τα ρολόγια – δείγμα κοινωνικής ανόδου και εξευρωπαϊσμού
Τα όπλα της επανάστασης: σισανές, τρομπόνι, καριοφίλι, κλπ.
Ο στενός δεσμός των μαχητών με τα όπλα τους( τα ονομάτιζαν).
Στο τμήμα των γυναικείων παραδοσιακών φορεσιών παρατηρούμε τα εξής κοσμήματα:
Κιουστέκια
Κορδόνια με φλουριά (αλυσίδες)
Ξελίτσι (στο μέτωπο με φλουριά)
Γιορντάνι( στο στήθος με φλουριά)
Στόλος (διάδημα μετώπου)
Μπεζελίτσα (ζευγάρι όμοιων βραχιολιών, γαμήλιο δώρο στη νύφη)
Πόρπες
Κομποθηλιά (καρφιτσώνεται στο κέντρο του στήθους και αριστερά στην καρδιά).
Στέγασε τη βουλή και τη Γερουσία.Το 1875 μετά την κατάργηση της Γερουσίας το αμφιθέατρό της τροποποιήθηκε.Το 1935 το κτίριο έπαψε να φιλοξενεί τους βουλευτές καθώς το κοινοβούλιο από τότε συνεδριάζει στα Παλαιά ανάκτορα.
ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΞΕΝΑΓΗΣΗΣ
Ο πολεμικός εξοπλισμός της Ενετοκρατίας
Το έμβλημα της Γαληνότατης Δημοκρατίας της Βενετίας
Ο χάρτης του Ρήγα και η παμβαλκανική του Ιδέα
Οι διαφορετικές σημαίες της ελληνικής επανάστασης
Τα προσωπικά αντικείμενα των ελλήνων ιστορικών πρωταγωνιστών: όλα είναι κοσμημένα και πολύτιμα
Τα ακρόπρωρα των πλοίων με τα ελληνικά ονόματα της αρχαιότητας: δηλώνουν την προσπάθεια των Ελλήνων να συνδεθούν με το ένδοξο α.ε. παρελθόν
Τα αντικείμενα των φιλελλήνων με τις παραστάσεις της Επανάστασης
Τα αντικείμενα του Ιωάννη Καποδίστρια και της Βασιλικής οικογένειας
Τα ρολόγια – δείγμα κοινωνικής ανόδου και εξευρωπαϊσμού
Τα όπλα της επανάστασης: σισανές, τρομπόνι, καριοφίλι, κλπ.
Ο στενός δεσμός των μαχητών με τα όπλα τους( τα ονομάτιζαν).
Στο τμήμα των γυναικείων παραδοσιακών φορεσιών παρατηρούμε τα εξής κοσμήματα:
Κιουστέκια
Κορδόνια με φλουριά (αλυσίδες)
Ξελίτσι (στο μέτωπο με φλουριά)
Γιορντάνι( στο στήθος με φλουριά)
Στόλος (διάδημα μετώπου)
Μπεζελίτσα (ζευγάρι όμοιων βραχιολιών, γαμήλιο δώρο στη νύφη)
Πόρπες
Κομποθηλιά (καρφιτσώνεται στο κέντρο του στήθους και αριστερά στην καρδιά).
Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου 2011
Δευτέρα 8 Αυγούστου 2011
Παράξενο πρᾶγμα φαίνεται στὴ σημερινὴ γενεὰ τὸ νὰ καταγίνεται κανένας μὲ τὴ θρησκεία καὶ μὲ τοὺς ἁγίους. Αὐτὰ τὰ θεωροῦνε προλήψεις οἱ σημερινοὶ ἄνθρωποι, ζαλισμένοι ἀπὸ τὴν ἐπιστήμη.
Ὡστόσο, στὴν Εὐρώπη, ποὺ στάθηκε ἡ μάνα τῆς ἐπιστήμης καὶ τὸ σχολειὸ τῆς ἀθεΐας, ὑπάρχουνε πολλοὶ ἄνθρωποι ἀπὸ τὴν τάξη τῶν σπουδασμένων, ποὺ γυρεύουνε νὰ βροῦνε κάτι ἀλλοιώτικο ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη γνώση, καὶ ψάχνοντας, φτάνουνε στὴ θρησκεία. Ἡ ταραχή, ἡ ἀβεβαιότητα κ᾿ ἡ ἀγωνία βασανίζουνε τοὺς σημερινοὺς ἀνθρώπους καὶ δὲν τοὺς ἀφήνουνε νὰ ἡσυχάσουνε, γιατὶ κατὰ τὸν Σολομῶντα «ὁ προστιθεὶς γνῶσιν προστίθησιν ἄλγημα», δηλ. «ὅποιος πληθαίνει τὴ γνώση του πληθαίνει τὸν πόνο του».
Πολλοί, λοιπόν, ἀπ᾿ αὐτοὺς τοὺς θαλασσοδαρμένους ποὺ τοὺς βασανίζει ἡ πνευματικὴ ἀνεμοζάλη καὶ δὲν ἀφήνει τὸ πνεῦμα τους καὶ τὴν καρδιά τους νὰ γαληνέψουνε, ὕστερα ἀπὸ πολλὰ περιπλανέματα, σὰν ἐκεῖνον τὸν Ὀδυσσέα, βρίσκουνε τὸ λιμάνι τῆς θρησκείας καὶ μπαίνουνε μέσα γιὰ νὰ συνεφέρουνε καὶ νὰ ἀναπαυτοῦνε. Αὐτὸ ποὺ ἔχει μεγάλη σημασία γιὰ μᾶς τοὺς Ἕλληνες, εἶναι τοῦτο: Πῶς οἱ τέτοιοι πνευματικὰ καραβοτσακισμένοι καταφεύγουνε οἱ περισσότεροι στὴν Ὀρθοδοξία, καὶ νοιώθουνε μεγάλη χαρὰ κι᾿ ἀνακούφιση σὰν τὴν ἀνακαλύψουνε. Γιατὶ ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἡ ἀληθινὴ θρησκεία τοῦ Χριστοῦ, ἡ ἀπαραμόρφωτη, καὶ γιὰ τοῦτο ἔχει μέσα της τὴν εἰρήνη, κι᾿ ὅλα της εἶναι γαληνεμένα κ᾿ εἰρηνικά, κι᾿ αὐτὴ τὴν εἰρήνη τὴ μεταδίνει καὶ σὲ ὅσους πᾶνε κάτω ἀπὸ τὶς φτεροῦγες της. Ἡ Ὀρθοδοξία ἔχει τὸ ἅγιον Πνεῦμα, ποὺ λέγεται Παράκλητος, δηλαδὴ Παρηγορητής.
Ἀλλὰ τί εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία; Ἡμεῖς οἱ ἴδιοι, ποὺ λεγόμαστε Ὀρθόδοξοι, δὲν τὴ γνωρίζουμε, κι᾿ οὔτε εἴμαστε σὲ θέση νὰ νοιώσουμε τὰ οὐρανόσταλτα δῶρα της. Γι᾿ αὐτὸ δὲν γνωρίζουμε καὶ τοὺς ἁγίους ποὺ τὴν καταστολίσανε.
Ἕνας ἀπ᾿ αὐτοὺς τοὺς ἄγνωστους ἁγίους εἶναι κι᾿ ὁ ἅγιος Νικάνωρ, ποὺ θέλω νὰ γράψω σήμερα γιὰ τὸ βίο του καὶ γιὰ τὸ μοναστήρι του, καὶ ποὺ ἡ μνήμη του γιορτάζεται στὶς 7 Αὐγούστου.
Ὁ ὅσιος Νικάνωρ γεννήθηκε στὴ Θεσσαλονίκη στὰ 1491, δηλαδὴ 38 χρόνια ὕστερ᾿ ἀπὸ τὸ πάρσιμο τῆς Πόλης ἀπὸ τοὺς Τούρκους.
Κατὰ τὸ συναξάρι του, ἡ μητέρα τοῦ Μαρία ἤτανε στείρα καὶ τὸν γέννησε σὲ περασμένη ἡλικία, ὕστερ᾿ ἀπὸ ἕνα ὄνειρο ποὺ εἶδε.
Ἀπὸ μικρὸς ἀγαποῦσε τὴ θρησκεία, ὅπως οἱ περισσότεροι ἅγιοι. Σὰν πεθάνανε οἱ γονιοί του, μοίρασε στοὺς φτωχοὺς ὅσα κληρονόμησε, κ᾿ ἔγινε μοναχὸς μὲ τὄνομα Νικάνωρ, ἀπὸ Νικόλας ποὺ λεγότανε πρωτύτερα.
Κ᾿ ἐπειδὴ ζοῦσε μὲ πολλὴ ἀρετὴ καὶ θεοσέβεια, ὁ τότε μητροπολίτης τῆς Θεσσαλονίκης Εὐστάθιος τὸν χειροτόνησε διάκο κ᾿ ὕστερα ἱερέα, καὶ τὸν διώρισε τυπικάρη στὴ μητρόπολη, ἔχοντας κατὰ νοῦ νὰ τὸν κάνη διάδοχό του στὸ θρόνο τῆς Θεσσαλονίκης.
Ἀλλὰ ὁ Νικάνωρ δὲν ἀγαποῦσε τ᾿ ἀξιώματα, ἂς ἤτανε κ᾿ ἐκκλησιαστικά, κι᾿ ὁ πόθος τοῦ ἤτανε νὰ ἀποτραβηχτῆ σ᾿ ἕναν τόπον ἥσυχον γιὰ νὰ ζήση ἀφοσιωμένος στὸ Θεό.
Μιὰ νύχτα, ἐκεῖ ποὺ ἔκανε τὴν προσευχή του, ἄκουσε μία φωνὴ ἀπὸ τὸν οὐρανὸ ποὺ τούλεγε νὰ πάγη στὸ βουνὸ τοῦ Καλλιστράτου κ᾿ ἐκεῖ νὰ καλογερέψη.
Σημείωσε πὼς σ᾿ ἐκεῖνο τὸ βουνὸ ἤτανε τὸν παλιὸν καιρὸ ἕνα ἀσκηταριὸ ποὺ τόχανε χαλάσει οἱ Βούλγαροι πρὸ πολλὰ χρόνια.
Ἔφυγε, λοιπόν, ὁ ἅγιος ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη μ᾿ ἕνα παλιόρασο ἀπὸ γιδότριχα, καὶ τράβηξε νὰ πάγη σὲ κεῖνο τὸ βουνό. Στὸ δρόμο, δίδασκε τοὺς ἀπελπισμένους χριστιανούς, ποὺ τότε πρωτοδοκιμάζανε τὴν τούρκικη σκλαβιά. Πέρασε ἀπὸ τὴ Βέρροια, ἀπὸ τὴν Κοζάνη, ἀπὸ τὰ Σέρβια, κι᾿ ἀπ᾿ ἄλλα χωριά, στηρίζοντας τοὺς χριστιανοὺς στὴν πίστη τους, ὡς ποὺ ἔφτασε στὸ κακοτράχαλο βουνὸ τοῦ Καλλιστράτου, ποὺ τὸ λένε σήμερα Ζάμπορδα. Τὸ λέγανε τοῦ Καλλιστράτου ἀπὸ ἕναν ἀσκητὴ Καλλίστρατο ποὺ εἶχε ἀσκητέψει μέσα σὲ μιὰ σπηλιά.
Κατὰ πρῶτο ἀνακαίνισε αὐτὸ τὸ χαλασμένο μοναστήρι τοῦ ἁγίου Γεωργίου ποὺ βρισκότανε στὴν ἀκροποταμιὰ τοῦ Ἁλιάκμονα. Σ᾿ αὐτὸ τὸ ἀσκητήριο κάθισε ὁλομόναχος ἐπὶ 16 χρόνια. Κατόπι, τὸν βοηθήσανε δυὸ εὐσεβέστατοι ἐμπόροι δίνοντάς του πολλὰ χρήματα, καὶ μ᾿ αὐτὰ ἔχτισε στὴν κορυφὴ τοῦ βουνοῦ τὸ μοναστήρι, ποὺ τὸ ἀφιέρωσε στὴ Μεταμόρφωση τοῦ Σωτῆρος, ἐπειδὴ εἶχε βρῆ μία παλιὰ εἰκόνα τῆς Μεταμορφώσεως θαμμένη μέσα στὴ γῆ ἀπὸ τὸν καιρὸ τῶν εἰκονομάχων.
Πλῆθος ἄνθρωποι προστρέξανε νὰ καταφύγουνε σὲ κείνη τὴν πνευματικὴ μάνδρα. Τὸ μικρὸ ποίμνιο γρήγορα πλήθυνε, καὶ μὲ τὴν αὐστηρὴ κυβέρνηση τοῦ ἁγίου καταστάθηκε μιὰ μικρὴ ἀγγελικὴ πολιτεία. Κατὰ τὸν ποιμένα, ἔγινε καὶ τὸ ποίμνιο. Οἱ πατέρες δουλεύανε γιὰ τὴ συντήρησή τους, ἄλλος σκάβοντας, ἄλλος φυλάγοντας τὰ γίδια, ἄλλος ἀλέθοντας στὸ χερόμυλο, ἄλλος φιλοτεχνώντας τὸ ἐργόχειρό του. Ἡ θροφή τους ἤτανε χόρτα, ψωμὶ καὶ λίγο κρασὶ γιὰ νὰ στηρίζουνται. Ὁ ἅγιος Νικάνωρ, μ᾿ ὅλο ποὺ ἐγέρασε παράκαιρα, ἔδινε τὸ παράδειγμα μὲ τὴ νηστεία καὶ μὲ τὴ σκληραγωγία τοῦ κορμιοῦ του. Τὸ ἀληθινὸ ἔργο τοὺς ἤτανε οἱ ἀδιάκοπες προσευχὲς κ᾿ οἱ ἀγρύπνιες. Παρακαλούσανε τὸ Θεὸ γιὰ τὴ σωτηρία ὅλων τῶν χριστιανῶν καὶ γιὰ τὴν ἀνακούφιση τῶν Γραικῶν ποὺ τοὺς εἶχε ἀποκάτω ἀπὸ τὸ μαχαίρι του τὸ νεοφερμένο γένος τῶν Τούρκων.
Ἀπ᾿ ὅλη τὴ Μακεδονία προστρέχανε γιὰ νὰ βλογηθοῦνε ἀπὸ τὸν Ἅγιο. Τὸ μοναστήρι τουἤτανε γιὰ τὸν ἀπελπισμένον κόσμο σὰν πύργος ἀκατάλυτος τῆς πίστης καὶ τῆς ἐλπίδας, σὲ κεῖνα τὰ μαῦρα χρόνια.
Ἀφοῦ, λοιπόν, ἔζησε θεάρεστα ὁ Ἅγιος ὅσο ἤτανε διωρισμένο ἀπὸ τὸ Θεό, κι᾿ ἀφοῦ ἄφησε στοὺς μαθητάδες τοῦ τὶς σύντομες κι᾿ ἁπλὲς παραγγελιές του, καὶ βλόγησε τοὺς μοναχοὺς καὶ τοὺς λαϊκοὺς ποὺ δράμανε ἀπὸ τὰ γύρω μέρη, κοιμήθηκε, ὁ δίκαιος, ὁ ταπεινὸς μαθητὴς τοῦ Χριστοῦ, ὁ κουρασμένος ἐργάτης τοῦ ἀμπελῶνος του, ποὺ στερήθηκε τὸν ψεύτικον κόσμο γιὰ Κεῖνον ποὺ σταυρώθηκε γιὰ νὰ χαρίση τὸν ἀληθινὸν σ᾿ ὅσους τὸν πιστεύουνε. Παράδωσε τὸ πνεῦμα του στὸν Κύριο στὶς 7 Αὐγούστου 1549, σὲ ἡλικία 58 χρονῶν.
Τὸ ἁγιασμένο λείψανό του θάφτηκε στὸ παρεκκλήσι τοῦ τιμίου Προδρόμου, κι᾿ ὁ τάφος του σώζεται ὡς τὰ σήμερα. Πλῆθος θαύματα γινήκανε κατὰ καιροὺς ἀπὸ τὸ σκήνωμα, καὶ γίνονται ὡς τὰ σήμερα.
Αὐτὸ τὸ μοναστήρι ἀνέβηκε σὲ μεγάλη ἀκμή, κυβερνημένο ἀπὸ ἄξιους πατέρες, καὶ βοήθησε πολὺ τὰ γύρω χωριὰ στὶς δύσκολες περιστάσεις τοῦ τότε καιροῦ. Κοντὰ στ᾿ ἄλλα, σπούδασε παιδιά, ὑποστήριξε σχολειά, κ᾿ ἔτσι συνείργησε κατὰ πολὺ στὸ νὰ μὴ χαθῆ ἡ γλώσσα μας. Τ᾿ ἁγιασμένο θεμέλιο, ποὺ ἔβαλε ἀπάνω σὲ κείνη τὴν ἀετοράχη ὁ ἅγιος Νικάνορας, στάθηκε κατὰ κεῖνα τὰ βασανισμένα χρόνια ἡ κιβωτὸς τῆς θρησκείας καὶ τοῦ ἐθνισμοῦ γιὰ τὸν Ἑλληνισμὸ τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας.
Μὰ τώρα, μὲ τὸν ἀνεμοστρόβιλο ποὺ πῆρε τὰ μυαλά μας, ὅλα τὰ ξεχάσαμε, ὅλα τὰ τίμια καὶ τὰ ἑλληνικά, σὰν νὰ στόμωσε τὸ μνημονικό μας. Σήμερα βλέπουμε νὰ καλοπεράση τὸ κορμί μας, καὶ χέρσωσε ἡ ψυχή μας, κ᾿ ἡ γλυκόλαλη βρυσούλα τῆς θύμησης, ποὺ δρόσιζε ἄλλη φορὰ τὴν καρδιά μας, στέρεψε, καὶ καταντήσαμε ἕνας ξέρακας, στολισμένος μὲ ψεύτικες πρασινάδες καὶ μὲ ψεύτικα λουλούδια. Ἀντὶ ν᾿ ἀγαπήσουμε σήμερα περισσότερο αὐτὰ τὰ πράγματα, ἐμεῖς τὰ σιχαθήκαμε, σὰν τὸ γυιό, ποὺ ἅμα τὸν πλανέψη καμμιὰ πονηρὴ γυναίκα, ξεχνᾶ τὴ μάνα του, καὶ μάλιστα τὴ σιχαίνεται τὴν κακομοίρα, καὶ τὴ βλαστημᾶ, καὶ δὲν θέλει νὰ τὴν ξέρη.
Ἔτσι γινήκαμε κ᾿ ἐμεῖς οἱ σημερινοὶ Ἕλληνες. Πήρανε τὰ μυαλά μας οἱ ξενόφερτες νεράιδες, κι᾿ ἀρνηθήκαμε τὸ γάλα τῆς μάνας μας. Γινήκαμε ἀναίσθητοι κι᾿ ἀχάριστοι. Καταφρονοῦμε τὴ φτωχὴ μὰ πονετικιὰ πατρίδα μας, γινήκαμε ἀδιάφοροι γιὰ τὴ θρησκεία μας, καὶ περιπαίζουμε ἐκείνους ποὺ τιμοῦνε ἀκόμα τ᾿ ἁγιασμένα θεμέλια τῆς φυλῆς μας καὶ κάνουνε τρισάγιο ἀπάνω στὰ χορταριασμένα μνήματα τῶν πατεράδων μας, καὶ τοὺς λογαριάζουμε γιὰ κοιμισμένες ψυχές, γιὰ θρησκόληπτους παληοημερολογίτες, γιὰ παλιοκάραβα πεταμένα ἀπάνω στὴν ξέρα, σὲ καιρὸ ποὺ ἀποπάνω τοὺς πετᾶνε τ᾿ ἀεροπλάνα καὶ σφεντονίζουνται οἱ ρουκέττες γιὰ τὸ φεγγάρι.
Ὤ! Καλότυχες οἱ γλῶσσες ποὺ μποροῦνε νὰ ποῦνε στὰ σημερινὰ χρόνια μαζὶ μὲ τὸν Δαυΐδ: «Ἀγαθόν μοι, Κύριε, ὅτι ἐταπείνωσάς με, ὅπως ἂν ἴδω τὰ θαυμάσιά σου. Ἀπόστρεψον τοὺς ὀφθαλμούς μου, τοῦ μὴ ἰδεῖν ματαιότητας, ἐν τῷ μνησθῆναι με τῶν ἀγαπητῶν μου. Κύριος γινώσκει τοὺς διαλογισμοὺς τῶν ἀνθρώπων ὅτι εἰσὶ μάταιοι. Μακάριος ἄνθρωπος, ὃν ἂν παιδεύσης, Κύριε, τοῦ πραΰναι αὐτὸν ἀφ᾿ ἡμερῶν πονηρῶν. Ἠγρύπνησα καὶ ἐγενόμην ὡς στρουθίον μονάζον ἐπὶ δώματος».
Τὸ μοναστήρι τῆς Ζάμπορδας, ποὺ ἵδρυσε ὁ ἅγιος Νικάνορας, εἶναι χτισμένο ἀπάνω σ᾿ ἕνα μικρὸ κι᾿ ἀπόγκρεμνο βουνὸ ποὺ τὸ λέγανε Ὄρος τοῦ Καλλιστράτου, ἕνα βουνόπουλο μυτερό, κολλημένο ἀπάνω στὸ μεγάλο βουνὸ ποὺ τὸ λένε Βέρμιο. Τὄνομά του τὸ πῆρε ἀπὸ ἕνα χωριὸ Ζάμπορδα ποὺ βρισκότανε ἄλλη φορὰ ἐκεῖ κοντά, μὰ ποὺ τώρα δὲν ὑπάρχει.
Ἀπὸ τὰ Γρεβενὰ κι᾿ ἀπὸ τὴ Σιάτιστα εἶναι μακριὰ ὡς δέκα ὧρες μὲ τὸ μουλάρι, κι᾿ ὡς δώδεκα ἀπὸ τὴν Κοζάνη. Βρίσκεται ἀποκάτω ἀπὸ τὸ βουνὸ Βουνάσα, ἀπάνω στὸ στρίψιμο ποὺ κάνει ὁ ποταμὸς Ἁλιάκμονας, τραβώντας κατὰ τὰ Σέρβια, σὲ μιὰ ὥρα ἀπόσταση ἀπὸ τὸ χωριὸ Ἐλάτη. Τὸ Καλλίστρατο εἶναι χωρισμένο ἀπὸ τὴ Βουνάσα μὲ μιὰ στενὴ κι᾿ ἄγρια κλεισούρα, καὶ κεῖ μέσα τρέχει ὁ ποταμός.
Τὸ βουνὸ εἶναι δασωμένο. Τὸ μοναστήρι εἶναι χτισμένο ἀπάνω στὴν κορφή του, κι᾿ ἀσπρίζει ἀπὸ μακριὰ σὰν κάστρο. Ἡ τοποθεσία του ἔχει πολλὴ μεγαλοπρέπεια κι᾿ ἁγιοσύνη.
Σὰν ἀνεβῆ κανένας ἀπάνω, βλέπει πὼς τὸ βουνὸ εἶναι χερσόνησο, κομμένο ἀπὸ τὰ γύρωθε βουνά, γιατὶ ἀπὸ τὶς τρεῖς μεριὲς τὸ περιζώνει ὁ ποταμός, παρεχτὸς ἀπὸ τὸ βορειοανατολικὸ μέρος ποὺ ἀπομένει μοναχὰ ἕνα στενὸ μπάσιμο. Ἀπὸ κεῖ πιάνει ἕνα καλντερίμι π᾿ ἀνεβαίνει ὡς τὴν ἐξώπορτα τοῦ μοναστηριοῦ. Τὸ μοναστήρι εἶναι καστρογυρισμένο, μὲ μπεντένια καὶ μὲ ζεματίστρες, γιατὶ σὲ κεῖνον τὸν καιρὸ οἱ ληστὲς ἤτανε πολλοί, καὶ τὸ μέρος ἔρημο κι᾿ ἄγριο, ἀφοῦ καὶ τώρα εἶναι τέτοιο. Κι᾿ ἀληθινά, τὰ γύρω χωριὰ χαλαστήκανε ὅλα ἀπὸ τοὺς Τουρκαρβανίτες καὶ φαίνουνται ἀκόμα τὰ θεμέλια κ᾿ οἱ σωριασμένες πέτρες, καὶ μοναχὰ τὸ μοναστήρι σώζεται, παραπάνω ἀπὸ πεντακόσια χρόνια.
Κάτω, κοντὰ στὸ λαιμό, βρίσκεται σὰν ἕνα μοναστηράκι, μὲ κελλιὰ καὶ μὲ τὴν ἐκκλησιὰ τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, καὶ τὸ λένε «Γυναικεῖο», ὄχι γιατὶ ἔχει μέσα καλογρηές, ἀλλὰ γιατὶ ἐκεῖ κάθουνται οἱ γυναῖκες ποὺ πᾶνε γιὰ προσκύνημα καὶ κεῖ ἐκκλησιάζονται, ἐπειδὴ εἶναι ἀπαγορευμένο νὰ ἀνεβαίνουνε γυναῖκες στὸ μοναστήρι, κατὰ τὴ διαθήκη τοῦ ἁγίου.
Σὰν ἔμπη κανένας στὴν αὐλὴ τοῦ μοναστηριοῦ ἀπὸ τὴ χαμηλὴ πόρτα, ποῦναι καπλαντισμένη μὲ λαμαρίνες, βρίσκεται σ᾿ ἕναν αὐλόγυρο ποῦναι στρωμένος μὲ ποταμολίθαρα. Στὴ μέση εἶναι χτισμένη ἡ ἐκκλησιά, καὶ γύρω τῆς τὰ κελλιᾶ.
Ἡ ἐκκλησιὰ εἶναι μὲ τροῦλλο, κ᾿ εἶναι ἀπέξω πλουμισμένη μὲ κεραμίδια. Μπαίνοντας στὸ νάρθηκα, βλέπουμε πὼς εἶναι ζωγραφισμένος μὲ τὰ θαύματα τοῦ Ἁγίου ἀπὸ ἕνα ζωγράφο ἀπὸ τὴ Σέλιτσα, στὰ 1835, στὸ ὕφος ποὺ εἴχανε οἱ Σαμαρινιῶτες κ᾿ οἱ Καλλαρυτινοὶ ἁγιογράφοι. Στὸ προσκυνητάρι βρίσκεται ἡ εἰκόνα τοῦ ἁγίου Νικάνορα.
Ἀπὸ τὸ νάρθηκα μπαίνει κανένας στὸ καθολικό, ποῦναι σκοτεινὸ καὶ καπνισμένο, καὶ μοσκοβολᾶ ἀπὸ τὸ κερί, ἀπὸ τὸ λάδι κι᾿ ἀπὸ τὸ λιβάνι. Τὸ τέμπλο εἶναι ἀπὸ σκαλισμένο ξύλο χρυσωμένο, μὲ δυό-τρία καντήλια ἀναμμένα.
Οἱ τοιχογραφίες εἶναι μαῦρες ἀπὸ τὴν πολυκαιρία κι᾿ ἀπὸ τὸν καπνό. Τ᾿ ἀναλόγια καὶ τὰ προσκυνητάρια εἶναι πλουμισμένα μὲ φίλντισι. Μέσα στὸ ἅγιο Βῆμα εἶναι φυλαγμένη ἡ εἰκόνα τῆς Μεταμορφώσεως, ποὺ εἶχε βρῆ ὁ Ἅγιος, καθὼς καὶ τὰ λείψανά του μέσα σὲ ἀσημένιες λειψανοθῆκες.
Δίπλα στὸ νάρθηκα βρίσκεται τὸ παρεκκλήσι τοῦ τιμίου Προδρόμου, καὶ κεῖ εἶναι ὁ τάφος τοῦ Ἁγίου.
Ἡ Τράπεζα τοῦ μοναστηριοῦ σώζεται ἀκόμα, κ᾿ εἶναι ἁγιογραφημένη μὲ καλῆ ἁγιογραφία. Δίπλα τῆς εἶναι τὸ μαγειρεῖο μὲ τὸ μεγάλο τζάκι, ποὺ ἀνάβανε φωτιὰ οἱ πατέρες γιὰ νὰ ζεσταθοῦνε τὸ χειμώνα, ποὺ κάνει πολὺ κρύο σ᾿ αὐτὰ τὰ βουνά. Αὐτὰ στέκουνται ὅπως ἤτανε στὸν καιρὸ ποὺ χτίσθηκε ἡ μονὴ ἀπὸ τὸν Ἅγιο.
Σήμερα αὐτὸ τὸ σεβάσμιο μοναστήρι βρίσκεται σὲ κακὴ κατάσταση, λησμονημένο καὶ μισορεπιασμένο. Ἔχει ὅλους-ὅλους τρεῖς καλόγερους μαζὶ μὲ δυό-τρεῖς παραγυιούς.
Ἔχει καὶ πέντε ἐξωκλήσια. Τὸ πιὸ ἀξιοπρόσεχτο εἶναι τὸ κοιμητήρι, στὄνομα τῶν Ταξιαρχῶν, κατάγραφο ἀπὸ ἁγιογραφίες «διὰ χειρὸς Γεωργίου Ζωγράφου καὶ υἱοῦ αὐτοῦ Ἐμμανουὴλ ἐκ Σελίτζης. 1835, Ἰουνίου 14».
Στὴ μεριὰ τοῦ βουνοῦ ποὺ κοιτάζει κατὰ τὸ βασίλεμα τοῦ ἥλιου, ἀπάνω ἀπὸ τὸ ποτάμι, βρίσκεται μία σπηλιά, σὲ μιὰ θέση πολὺ ἀπόγκρεμνη, κρεμάμενη ἀπάνω ἀπὸ τὴν ἄβυσσο. Αὐτὸ εἶναι τὸ ἀσκητήριο ποὺ ἀσκήτεψε ἐπὶ δεκαέξι χρόνια ὁ ἅγιος Νικάνορας.
Ἐκεῖ ἀπάνω εἶναι χτισμένο ἕνα μικρὸ μοναστηράκι, μὲ τὴν ἐκκλησιὰ τοῦ ἁγίου Γεωργίου καὶ μὲ δυὸ κελλιά, τόνα πάνω ἀπὸ τ᾿ ἄλλο, σὰν περιστεριώνας.
Ἀπορεῖ ἄνθρωπος καὶ τρομάζει πὼς ἀνέβαινε ἐκεῖ ἀπάνω ὁ ἄφοβος ἀσκητής! Καὶ πὼς δουλέψανε κρεμάμενοι στὸν ἀγέρα οἱ μαστόροι ποὺ χτίσανε τὴν ἐκκλησιὰ καὶ τὰ κελλιά!
Στ᾿ ἀσκηταριὸ κουβαλούσανε οἱ πατέρες τὰ κειμήλια τῆς μονῆς γιὰ νὰ τὰ φυλάξουνε, ὅποτε κιντυνεύανε, ἀκροπατώντας ξυπόλητοι στὰ σπασίματα τοῦ βράχου κ᾿ ἔχοντας τοὺς τορβάδες κρεμασμένους στὸ λαιμό τους.
Τὸ μοναστήρι τοῦ ἁγίου Νικάνορα ἤτανε ξακουσμένο σὲ κεῖνα τὰ χρόνια. Ἡ τάξη του ἤτανε πολὺ αὐστηρή. Σώζεται ἀκόμα ἕνα μπουντρούμι ποὺ κατεβάζανε τοὺς τιμωρημένους καλόγερους.
Μὲ σκληραγωγία κ᾿ ὑπακοὴ ζούσανε ὄχι μοναχὰ οἱ πατέρες, ἀλλὰ κ᾿ οἱ νέοι παπάδες ποὺ χειροτονοῦσε ὁ μητροπολίτης Γρεβενῶν, γιατὶ στὸ μοναστήρι μαθαίνανε τὴν τάξη τῆς ἐκκλησίας. Ἐκεῖ μαθαίνανε καὶ τὴν ψαλτική, καὶ βγαίνανε ψάλτες ποὺ ἤτανε σοφοὶ στὴν τέχνη τους.
Παρεκτὸς ἀπ᾿ αὐτά, τὸ μοναστήρι βοηθοῦσε ὅλη κείνη τὴν περιφέρεια σὲ κάθε ἀνάγκη ποὺ εἴχανε οἱ σκλαβωμένοι, ὅπως ἔγραψα παραμπροστά. Καὶ κατὰ πόσο ἤτανε φημισμένο, φαίνεται ἀπὸ ἕναν κώδικά του ποὔχει γραμμένους δωρητὲς Μακεδόνες, Ἠπειρῶτες, Ἀρβανίτες, Θεσσαλούς, Ρουμελιῶτες, Σαλονικιούς, Θρακιῶτες, Κωνσταντινουπολίτες, Μικρασιάτες, Φιλιππουπολίτες, Ἐφτανησιῶτες, Ἕλληνες τῆς Ρουμανίας καὶ τῆς Σερβίας.
Τὸ μοναστήρι τῆς Ζάμπορδας στάθηκε ἀκατάλυτος πύργος, τεῖχος καὶ ἑδραίωμα τῆς Ὀρθοδοξίας καταπάνω στοὺς μωχαμετάνους. Ἂν δὲν ὑπῆρχε αὐτὸ τὸ θεοσκέπαστο φρούριο, θὰ τούρκευε ὅλη ἡ Μακεδονία.
Κατὰ τὸ μακεδονικὸν ἀγώνα ἡ Ζάμπορδα ξακούστηκε πάλι σὰν κιβωτὸς τῆς ἐλευθερίας καταπάνω στοὺς τυράννους. Ἐκεῖ βρίσκανε καταφύγιο οἱ Ἕλληνες ὁπλαρχηγοί, προπάντων ὁ καπετὰν Βρόντας ἢ Βασίλης Παπάς.
Ἄλλη φορὰ αὐτὸ τὸ μοναστήρι εἶχε πολλὰ κειμήλια, ἀρχαῖα εἰκονίσματα, σταυρούς, ἐξαφτέρουγα, δισκοπότηρα, ἄμφια, ἕνα χρυσοκέντητον ἐπιτάφιο καὶ πολλὰ βιβλία. Λένε πὼς εἶχε διακόσους κώδικες σὲ περγαμηνή, κι᾿ ἕνα χειρόγραφό του ἱστορικοῦ Φραντζῆ, καθὼς κι᾿ ἕνα εἰλητάριο τυλιγμένο σὲ ἀδράχτι, γραμμένο ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν ἅγιο Νικάνορα, ποὺ ἤτανε μακρὺ δέκα μέτρα, μὲ τὶς λειτουργίες τοῦ Βασιλείου, τοῦ Χρυσοστόμου καὶ τῶν Προηγιασμένων.
Τὰ περισσότερα φαίνεται πὼς χαθήκανε, κι᾿ ἀπομείνανε μοναχὰ εἰκόνες ποὺ δὲν εἶναι πολὺ παληὲς κι᾿ ὡς χίλια βιβλία τυπωμένα, μαζὶ μὲ λίγα χειρόγραφα σὲ χαρτί.
Μιάμιση ὥρα ἀπὸ τὴ Ζάμπορδα, βρίσκεται τὸ μοναστηράκι τῆς Παλιοπαναγιᾶς τοῦ Τουρνικίου. Εἶναι χτισμένο στὴν ἀκροποταμιά, κι᾿ ἀποπάνω τοῦ στέκεται ἡ περήφανη Βουνάσα. Τὸ μέρος εἶναι δασωμένο κ᾿ ἔμορφο.
Ἡ ἐκκλησιὰ εἶναι πολὺ παλιά, ἀπὸ τὰ βυζαντινὰ χρόνια, κ᾿ ἔχει δυὸ πατώματα. Ἡ κάτω ἐκκλησιὰ βρίσκεται μέσα στὴ γῆ, κ᾿ εἶναι ζωγραφισμένη «διὰ χειρὸς τοῦ ταπεινοῦ ἁγιογράφου Πάνου ἐξ Ἰωαννίνων. 1730». Ἡ ἀπάνω ἐκκλησιὰ ἔχει παλαιότερες ἁγιογραφίες.
Κλαίγει ἡ ψυχή σου βλέποντας αὐτὰ τὰ σεβάσμια κι᾿ ἁγιασμένα χτίρια ρημαγμένα, παρατημένα στὴν ἀλησμονιά, ἀσυμπόνετα, δίχως ἀγάπη.
«Τίς δώσει ὀφθαλμοῖς μου πηγὴν δακρύων, καὶ κλαύσομαι τὸν λαὸν τοῦτον;»
Ὡστόσο, στὴν Εὐρώπη, ποὺ στάθηκε ἡ μάνα τῆς ἐπιστήμης καὶ τὸ σχολειὸ τῆς ἀθεΐας, ὑπάρχουνε πολλοὶ ἄνθρωποι ἀπὸ τὴν τάξη τῶν σπουδασμένων, ποὺ γυρεύουνε νὰ βροῦνε κάτι ἀλλοιώτικο ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη γνώση, καὶ ψάχνοντας, φτάνουνε στὴ θρησκεία. Ἡ ταραχή, ἡ ἀβεβαιότητα κ᾿ ἡ ἀγωνία βασανίζουνε τοὺς σημερινοὺς ἀνθρώπους καὶ δὲν τοὺς ἀφήνουνε νὰ ἡσυχάσουνε, γιατὶ κατὰ τὸν Σολομῶντα «ὁ προστιθεὶς γνῶσιν προστίθησιν ἄλγημα», δηλ. «ὅποιος πληθαίνει τὴ γνώση του πληθαίνει τὸν πόνο του».
Πολλοί, λοιπόν, ἀπ᾿ αὐτοὺς τοὺς θαλασσοδαρμένους ποὺ τοὺς βασανίζει ἡ πνευματικὴ ἀνεμοζάλη καὶ δὲν ἀφήνει τὸ πνεῦμα τους καὶ τὴν καρδιά τους νὰ γαληνέψουνε, ὕστερα ἀπὸ πολλὰ περιπλανέματα, σὰν ἐκεῖνον τὸν Ὀδυσσέα, βρίσκουνε τὸ λιμάνι τῆς θρησκείας καὶ μπαίνουνε μέσα γιὰ νὰ συνεφέρουνε καὶ νὰ ἀναπαυτοῦνε. Αὐτὸ ποὺ ἔχει μεγάλη σημασία γιὰ μᾶς τοὺς Ἕλληνες, εἶναι τοῦτο: Πῶς οἱ τέτοιοι πνευματικὰ καραβοτσακισμένοι καταφεύγουνε οἱ περισσότεροι στὴν Ὀρθοδοξία, καὶ νοιώθουνε μεγάλη χαρὰ κι᾿ ἀνακούφιση σὰν τὴν ἀνακαλύψουνε. Γιατὶ ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἡ ἀληθινὴ θρησκεία τοῦ Χριστοῦ, ἡ ἀπαραμόρφωτη, καὶ γιὰ τοῦτο ἔχει μέσα της τὴν εἰρήνη, κι᾿ ὅλα της εἶναι γαληνεμένα κ᾿ εἰρηνικά, κι᾿ αὐτὴ τὴν εἰρήνη τὴ μεταδίνει καὶ σὲ ὅσους πᾶνε κάτω ἀπὸ τὶς φτεροῦγες της. Ἡ Ὀρθοδοξία ἔχει τὸ ἅγιον Πνεῦμα, ποὺ λέγεται Παράκλητος, δηλαδὴ Παρηγορητής.
Ἀλλὰ τί εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία; Ἡμεῖς οἱ ἴδιοι, ποὺ λεγόμαστε Ὀρθόδοξοι, δὲν τὴ γνωρίζουμε, κι᾿ οὔτε εἴμαστε σὲ θέση νὰ νοιώσουμε τὰ οὐρανόσταλτα δῶρα της. Γι᾿ αὐτὸ δὲν γνωρίζουμε καὶ τοὺς ἁγίους ποὺ τὴν καταστολίσανε.
Ὁ ὅσιος Νικάνωρ γεννήθηκε στὴ Θεσσαλονίκη στὰ 1491, δηλαδὴ 38 χρόνια ὕστερ᾿ ἀπὸ τὸ πάρσιμο τῆς Πόλης ἀπὸ τοὺς Τούρκους.
Κατὰ τὸ συναξάρι του, ἡ μητέρα τοῦ Μαρία ἤτανε στείρα καὶ τὸν γέννησε σὲ περασμένη ἡλικία, ὕστερ᾿ ἀπὸ ἕνα ὄνειρο ποὺ εἶδε.
Ἀπὸ μικρὸς ἀγαποῦσε τὴ θρησκεία, ὅπως οἱ περισσότεροι ἅγιοι. Σὰν πεθάνανε οἱ γονιοί του, μοίρασε στοὺς φτωχοὺς ὅσα κληρονόμησε, κ᾿ ἔγινε μοναχὸς μὲ τὄνομα Νικάνωρ, ἀπὸ Νικόλας ποὺ λεγότανε πρωτύτερα.
Κ᾿ ἐπειδὴ ζοῦσε μὲ πολλὴ ἀρετὴ καὶ θεοσέβεια, ὁ τότε μητροπολίτης τῆς Θεσσαλονίκης Εὐστάθιος τὸν χειροτόνησε διάκο κ᾿ ὕστερα ἱερέα, καὶ τὸν διώρισε τυπικάρη στὴ μητρόπολη, ἔχοντας κατὰ νοῦ νὰ τὸν κάνη διάδοχό του στὸ θρόνο τῆς Θεσσαλονίκης.
Ἀλλὰ ὁ Νικάνωρ δὲν ἀγαποῦσε τ᾿ ἀξιώματα, ἂς ἤτανε κ᾿ ἐκκλησιαστικά, κι᾿ ὁ πόθος τοῦ ἤτανε νὰ ἀποτραβηχτῆ σ᾿ ἕναν τόπον ἥσυχον γιὰ νὰ ζήση ἀφοσιωμένος στὸ Θεό.
Μιὰ νύχτα, ἐκεῖ ποὺ ἔκανε τὴν προσευχή του, ἄκουσε μία φωνὴ ἀπὸ τὸν οὐρανὸ ποὺ τούλεγε νὰ πάγη στὸ βουνὸ τοῦ Καλλιστράτου κ᾿ ἐκεῖ νὰ καλογερέψη.
Σημείωσε πὼς σ᾿ ἐκεῖνο τὸ βουνὸ ἤτανε τὸν παλιὸν καιρὸ ἕνα ἀσκηταριὸ ποὺ τόχανε χαλάσει οἱ Βούλγαροι πρὸ πολλὰ χρόνια.
Ἔφυγε, λοιπόν, ὁ ἅγιος ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη μ᾿ ἕνα παλιόρασο ἀπὸ γιδότριχα, καὶ τράβηξε νὰ πάγη σὲ κεῖνο τὸ βουνό. Στὸ δρόμο, δίδασκε τοὺς ἀπελπισμένους χριστιανούς, ποὺ τότε πρωτοδοκιμάζανε τὴν τούρκικη σκλαβιά. Πέρασε ἀπὸ τὴ Βέρροια, ἀπὸ τὴν Κοζάνη, ἀπὸ τὰ Σέρβια, κι᾿ ἀπ᾿ ἄλλα χωριά, στηρίζοντας τοὺς χριστιανοὺς στὴν πίστη τους, ὡς ποὺ ἔφτασε στὸ κακοτράχαλο βουνὸ τοῦ Καλλιστράτου, ποὺ τὸ λένε σήμερα Ζάμπορδα. Τὸ λέγανε τοῦ Καλλιστράτου ἀπὸ ἕναν ἀσκητὴ Καλλίστρατο ποὺ εἶχε ἀσκητέψει μέσα σὲ μιὰ σπηλιά.
Ἀπ᾿ ὅλη τὴ Μακεδονία προστρέχανε γιὰ νὰ βλογηθοῦνε ἀπὸ τὸν Ἅγιο. Τὸ μοναστήρι τουἤτανε γιὰ τὸν ἀπελπισμένον κόσμο σὰν πύργος ἀκατάλυτος τῆς πίστης καὶ τῆς ἐλπίδας, σὲ κεῖνα τὰ μαῦρα χρόνια.
Ἀφοῦ, λοιπόν, ἔζησε θεάρεστα ὁ Ἅγιος ὅσο ἤτανε διωρισμένο ἀπὸ τὸ Θεό, κι᾿ ἀφοῦ ἄφησε στοὺς μαθητάδες τοῦ τὶς σύντομες κι᾿ ἁπλὲς παραγγελιές του, καὶ βλόγησε τοὺς μοναχοὺς καὶ τοὺς λαϊκοὺς ποὺ δράμανε ἀπὸ τὰ γύρω μέρη, κοιμήθηκε, ὁ δίκαιος, ὁ ταπεινὸς μαθητὴς τοῦ Χριστοῦ, ὁ κουρασμένος ἐργάτης τοῦ ἀμπελῶνος του, ποὺ στερήθηκε τὸν ψεύτικον κόσμο γιὰ Κεῖνον ποὺ σταυρώθηκε γιὰ νὰ χαρίση τὸν ἀληθινὸν σ᾿ ὅσους τὸν πιστεύουνε. Παράδωσε τὸ πνεῦμα του στὸν Κύριο στὶς 7 Αὐγούστου 1549, σὲ ἡλικία 58 χρονῶν.
Τὸ ἁγιασμένο λείψανό του θάφτηκε στὸ παρεκκλήσι τοῦ τιμίου Προδρόμου, κι᾿ ὁ τάφος του σώζεται ὡς τὰ σήμερα. Πλῆθος θαύματα γινήκανε κατὰ καιροὺς ἀπὸ τὸ σκήνωμα, καὶ γίνονται ὡς τὰ σήμερα.
Αὐτὸ τὸ μοναστήρι ἀνέβηκε σὲ μεγάλη ἀκμή, κυβερνημένο ἀπὸ ἄξιους πατέρες, καὶ βοήθησε πολὺ τὰ γύρω χωριὰ στὶς δύσκολες περιστάσεις τοῦ τότε καιροῦ. Κοντὰ στ᾿ ἄλλα, σπούδασε παιδιά, ὑποστήριξε σχολειά, κ᾿ ἔτσι συνείργησε κατὰ πολὺ στὸ νὰ μὴ χαθῆ ἡ γλώσσα μας. Τ᾿ ἁγιασμένο θεμέλιο, ποὺ ἔβαλε ἀπάνω σὲ κείνη τὴν ἀετοράχη ὁ ἅγιος Νικάνορας, στάθηκε κατὰ κεῖνα τὰ βασανισμένα χρόνια ἡ κιβωτὸς τῆς θρησκείας καὶ τοῦ ἐθνισμοῦ γιὰ τὸν Ἑλληνισμὸ τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας.
Μὰ τώρα, μὲ τὸν ἀνεμοστρόβιλο ποὺ πῆρε τὰ μυαλά μας, ὅλα τὰ ξεχάσαμε, ὅλα τὰ τίμια καὶ τὰ ἑλληνικά, σὰν νὰ στόμωσε τὸ μνημονικό μας. Σήμερα βλέπουμε νὰ καλοπεράση τὸ κορμί μας, καὶ χέρσωσε ἡ ψυχή μας, κ᾿ ἡ γλυκόλαλη βρυσούλα τῆς θύμησης, ποὺ δρόσιζε ἄλλη φορὰ τὴν καρδιά μας, στέρεψε, καὶ καταντήσαμε ἕνας ξέρακας, στολισμένος μὲ ψεύτικες πρασινάδες καὶ μὲ ψεύτικα λουλούδια. Ἀντὶ ν᾿ ἀγαπήσουμε σήμερα περισσότερο αὐτὰ τὰ πράγματα, ἐμεῖς τὰ σιχαθήκαμε, σὰν τὸ γυιό, ποὺ ἅμα τὸν πλανέψη καμμιὰ πονηρὴ γυναίκα, ξεχνᾶ τὴ μάνα του, καὶ μάλιστα τὴ σιχαίνεται τὴν κακομοίρα, καὶ τὴ βλαστημᾶ, καὶ δὲν θέλει νὰ τὴν ξέρη.
Ἔτσι γινήκαμε κ᾿ ἐμεῖς οἱ σημερινοὶ Ἕλληνες. Πήρανε τὰ μυαλά μας οἱ ξενόφερτες νεράιδες, κι᾿ ἀρνηθήκαμε τὸ γάλα τῆς μάνας μας. Γινήκαμε ἀναίσθητοι κι᾿ ἀχάριστοι. Καταφρονοῦμε τὴ φτωχὴ μὰ πονετικιὰ πατρίδα μας, γινήκαμε ἀδιάφοροι γιὰ τὴ θρησκεία μας, καὶ περιπαίζουμε ἐκείνους ποὺ τιμοῦνε ἀκόμα τ᾿ ἁγιασμένα θεμέλια τῆς φυλῆς μας καὶ κάνουνε τρισάγιο ἀπάνω στὰ χορταριασμένα μνήματα τῶν πατεράδων μας, καὶ τοὺς λογαριάζουμε γιὰ κοιμισμένες ψυχές, γιὰ θρησκόληπτους παληοημερολογίτες, γιὰ παλιοκάραβα πεταμένα ἀπάνω στὴν ξέρα, σὲ καιρὸ ποὺ ἀποπάνω τοὺς πετᾶνε τ᾿ ἀεροπλάνα καὶ σφεντονίζουνται οἱ ρουκέττες γιὰ τὸ φεγγάρι.
Ὤ! Καλότυχες οἱ γλῶσσες ποὺ μποροῦνε νὰ ποῦνε στὰ σημερινὰ χρόνια μαζὶ μὲ τὸν Δαυΐδ: «Ἀγαθόν μοι, Κύριε, ὅτι ἐταπείνωσάς με, ὅπως ἂν ἴδω τὰ θαυμάσιά σου. Ἀπόστρεψον τοὺς ὀφθαλμούς μου, τοῦ μὴ ἰδεῖν ματαιότητας, ἐν τῷ μνησθῆναι με τῶν ἀγαπητῶν μου. Κύριος γινώσκει τοὺς διαλογισμοὺς τῶν ἀνθρώπων ὅτι εἰσὶ μάταιοι. Μακάριος ἄνθρωπος, ὃν ἂν παιδεύσης, Κύριε, τοῦ πραΰναι αὐτὸν ἀφ᾿ ἡμερῶν πονηρῶν. Ἠγρύπνησα καὶ ἐγενόμην ὡς στρουθίον μονάζον ἐπὶ δώματος».
Τὸ μοναστήρι τῆς Ζάμπορδας, ποὺ ἵδρυσε ὁ ἅγιος Νικάνορας, εἶναι χτισμένο ἀπάνω σ᾿ ἕνα μικρὸ κι᾿ ἀπόγκρεμνο βουνὸ ποὺ τὸ λέγανε Ὄρος τοῦ Καλλιστράτου, ἕνα βουνόπουλο μυτερό, κολλημένο ἀπάνω στὸ μεγάλο βουνὸ ποὺ τὸ λένε Βέρμιο. Τὄνομά του τὸ πῆρε ἀπὸ ἕνα χωριὸ Ζάμπορδα ποὺ βρισκότανε ἄλλη φορὰ ἐκεῖ κοντά, μὰ ποὺ τώρα δὲν ὑπάρχει.
Ἀπὸ τὰ Γρεβενὰ κι᾿ ἀπὸ τὴ Σιάτιστα εἶναι μακριὰ ὡς δέκα ὧρες μὲ τὸ μουλάρι, κι᾿ ὡς δώδεκα ἀπὸ τὴν Κοζάνη. Βρίσκεται ἀποκάτω ἀπὸ τὸ βουνὸ Βουνάσα, ἀπάνω στὸ στρίψιμο ποὺ κάνει ὁ ποταμὸς Ἁλιάκμονας, τραβώντας κατὰ τὰ Σέρβια, σὲ μιὰ ὥρα ἀπόσταση ἀπὸ τὸ χωριὸ Ἐλάτη. Τὸ Καλλίστρατο εἶναι χωρισμένο ἀπὸ τὴ Βουνάσα μὲ μιὰ στενὴ κι᾿ ἄγρια κλεισούρα, καὶ κεῖ μέσα τρέχει ὁ ποταμός.
Τὸ βουνὸ εἶναι δασωμένο. Τὸ μοναστήρι εἶναι χτισμένο ἀπάνω στὴν κορφή του, κι᾿ ἀσπρίζει ἀπὸ μακριὰ σὰν κάστρο. Ἡ τοποθεσία του ἔχει πολλὴ μεγαλοπρέπεια κι᾿ ἁγιοσύνη.
Σὰν ἀνεβῆ κανένας ἀπάνω, βλέπει πὼς τὸ βουνὸ εἶναι χερσόνησο, κομμένο ἀπὸ τὰ γύρωθε βουνά, γιατὶ ἀπὸ τὶς τρεῖς μεριὲς τὸ περιζώνει ὁ ποταμός, παρεχτὸς ἀπὸ τὸ βορειοανατολικὸ μέρος ποὺ ἀπομένει μοναχὰ ἕνα στενὸ μπάσιμο. Ἀπὸ κεῖ πιάνει ἕνα καλντερίμι π᾿ ἀνεβαίνει ὡς τὴν ἐξώπορτα τοῦ μοναστηριοῦ. Τὸ μοναστήρι εἶναι καστρογυρισμένο, μὲ μπεντένια καὶ μὲ ζεματίστρες, γιατὶ σὲ κεῖνον τὸν καιρὸ οἱ ληστὲς ἤτανε πολλοί, καὶ τὸ μέρος ἔρημο κι᾿ ἄγριο, ἀφοῦ καὶ τώρα εἶναι τέτοιο. Κι᾿ ἀληθινά, τὰ γύρω χωριὰ χαλαστήκανε ὅλα ἀπὸ τοὺς Τουρκαρβανίτες καὶ φαίνουνται ἀκόμα τὰ θεμέλια κ᾿ οἱ σωριασμένες πέτρες, καὶ μοναχὰ τὸ μοναστήρι σώζεται, παραπάνω ἀπὸ πεντακόσια χρόνια.
Κάτω, κοντὰ στὸ λαιμό, βρίσκεται σὰν ἕνα μοναστηράκι, μὲ κελλιὰ καὶ μὲ τὴν ἐκκλησιὰ τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, καὶ τὸ λένε «Γυναικεῖο», ὄχι γιατὶ ἔχει μέσα καλογρηές, ἀλλὰ γιατὶ ἐκεῖ κάθουνται οἱ γυναῖκες ποὺ πᾶνε γιὰ προσκύνημα καὶ κεῖ ἐκκλησιάζονται, ἐπειδὴ εἶναι ἀπαγορευμένο νὰ ἀνεβαίνουνε γυναῖκες στὸ μοναστήρι, κατὰ τὴ διαθήκη τοῦ ἁγίου.
Σὰν ἔμπη κανένας στὴν αὐλὴ τοῦ μοναστηριοῦ ἀπὸ τὴ χαμηλὴ πόρτα, ποῦναι καπλαντισμένη μὲ λαμαρίνες, βρίσκεται σ᾿ ἕναν αὐλόγυρο ποῦναι στρωμένος μὲ ποταμολίθαρα. Στὴ μέση εἶναι χτισμένη ἡ ἐκκλησιά, καὶ γύρω τῆς τὰ κελλιᾶ.
Ἡ ἐκκλησιὰ εἶναι μὲ τροῦλλο, κ᾿ εἶναι ἀπέξω πλουμισμένη μὲ κεραμίδια. Μπαίνοντας στὸ νάρθηκα, βλέπουμε πὼς εἶναι ζωγραφισμένος μὲ τὰ θαύματα τοῦ Ἁγίου ἀπὸ ἕνα ζωγράφο ἀπὸ τὴ Σέλιτσα, στὰ 1835, στὸ ὕφος ποὺ εἴχανε οἱ Σαμαρινιῶτες κ᾿ οἱ Καλλαρυτινοὶ ἁγιογράφοι. Στὸ προσκυνητάρι βρίσκεται ἡ εἰκόνα τοῦ ἁγίου Νικάνορα.
Ἀπὸ τὸ νάρθηκα μπαίνει κανένας στὸ καθολικό, ποῦναι σκοτεινὸ καὶ καπνισμένο, καὶ μοσκοβολᾶ ἀπὸ τὸ κερί, ἀπὸ τὸ λάδι κι᾿ ἀπὸ τὸ λιβάνι. Τὸ τέμπλο εἶναι ἀπὸ σκαλισμένο ξύλο χρυσωμένο, μὲ δυό-τρία καντήλια ἀναμμένα.
Οἱ τοιχογραφίες εἶναι μαῦρες ἀπὸ τὴν πολυκαιρία κι᾿ ἀπὸ τὸν καπνό. Τ᾿ ἀναλόγια καὶ τὰ προσκυνητάρια εἶναι πλουμισμένα μὲ φίλντισι. Μέσα στὸ ἅγιο Βῆμα εἶναι φυλαγμένη ἡ εἰκόνα τῆς Μεταμορφώσεως, ποὺ εἶχε βρῆ ὁ Ἅγιος, καθὼς καὶ τὰ λείψανά του μέσα σὲ ἀσημένιες λειψανοθῆκες.
Δίπλα στὸ νάρθηκα βρίσκεται τὸ παρεκκλήσι τοῦ τιμίου Προδρόμου, καὶ κεῖ εἶναι ὁ τάφος τοῦ Ἁγίου.
Ἡ Τράπεζα τοῦ μοναστηριοῦ σώζεται ἀκόμα, κ᾿ εἶναι ἁγιογραφημένη μὲ καλῆ ἁγιογραφία. Δίπλα τῆς εἶναι τὸ μαγειρεῖο μὲ τὸ μεγάλο τζάκι, ποὺ ἀνάβανε φωτιὰ οἱ πατέρες γιὰ νὰ ζεσταθοῦνε τὸ χειμώνα, ποὺ κάνει πολὺ κρύο σ᾿ αὐτὰ τὰ βουνά. Αὐτὰ στέκουνται ὅπως ἤτανε στὸν καιρὸ ποὺ χτίσθηκε ἡ μονὴ ἀπὸ τὸν Ἅγιο.
Σήμερα αὐτὸ τὸ σεβάσμιο μοναστήρι βρίσκεται σὲ κακὴ κατάσταση, λησμονημένο καὶ μισορεπιασμένο. Ἔχει ὅλους-ὅλους τρεῖς καλόγερους μαζὶ μὲ δυό-τρεῖς παραγυιούς.
Ἔχει καὶ πέντε ἐξωκλήσια. Τὸ πιὸ ἀξιοπρόσεχτο εἶναι τὸ κοιμητήρι, στὄνομα τῶν Ταξιαρχῶν, κατάγραφο ἀπὸ ἁγιογραφίες «διὰ χειρὸς Γεωργίου Ζωγράφου καὶ υἱοῦ αὐτοῦ Ἐμμανουὴλ ἐκ Σελίτζης. 1835, Ἰουνίου 14».
Στὴ μεριὰ τοῦ βουνοῦ ποὺ κοιτάζει κατὰ τὸ βασίλεμα τοῦ ἥλιου, ἀπάνω ἀπὸ τὸ ποτάμι, βρίσκεται μία σπηλιά, σὲ μιὰ θέση πολὺ ἀπόγκρεμνη, κρεμάμενη ἀπάνω ἀπὸ τὴν ἄβυσσο. Αὐτὸ εἶναι τὸ ἀσκητήριο ποὺ ἀσκήτεψε ἐπὶ δεκαέξι χρόνια ὁ ἅγιος Νικάνορας.
Ἐκεῖ ἀπάνω εἶναι χτισμένο ἕνα μικρὸ μοναστηράκι, μὲ τὴν ἐκκλησιὰ τοῦ ἁγίου Γεωργίου καὶ μὲ δυὸ κελλιά, τόνα πάνω ἀπὸ τ᾿ ἄλλο, σὰν περιστεριώνας.
Ἀπορεῖ ἄνθρωπος καὶ τρομάζει πὼς ἀνέβαινε ἐκεῖ ἀπάνω ὁ ἄφοβος ἀσκητής! Καὶ πὼς δουλέψανε κρεμάμενοι στὸν ἀγέρα οἱ μαστόροι ποὺ χτίσανε τὴν ἐκκλησιὰ καὶ τὰ κελλιά!
Στ᾿ ἀσκηταριὸ κουβαλούσανε οἱ πατέρες τὰ κειμήλια τῆς μονῆς γιὰ νὰ τὰ φυλάξουνε, ὅποτε κιντυνεύανε, ἀκροπατώντας ξυπόλητοι στὰ σπασίματα τοῦ βράχου κ᾿ ἔχοντας τοὺς τορβάδες κρεμασμένους στὸ λαιμό τους.
Τὸ μοναστήρι τοῦ ἁγίου Νικάνορα ἤτανε ξακουσμένο σὲ κεῖνα τὰ χρόνια. Ἡ τάξη του ἤτανε πολὺ αὐστηρή. Σώζεται ἀκόμα ἕνα μπουντρούμι ποὺ κατεβάζανε τοὺς τιμωρημένους καλόγερους.
Μὲ σκληραγωγία κ᾿ ὑπακοὴ ζούσανε ὄχι μοναχὰ οἱ πατέρες, ἀλλὰ κ᾿ οἱ νέοι παπάδες ποὺ χειροτονοῦσε ὁ μητροπολίτης Γρεβενῶν, γιατὶ στὸ μοναστήρι μαθαίνανε τὴν τάξη τῆς ἐκκλησίας. Ἐκεῖ μαθαίνανε καὶ τὴν ψαλτική, καὶ βγαίνανε ψάλτες ποὺ ἤτανε σοφοὶ στὴν τέχνη τους.
Παρεκτὸς ἀπ᾿ αὐτά, τὸ μοναστήρι βοηθοῦσε ὅλη κείνη τὴν περιφέρεια σὲ κάθε ἀνάγκη ποὺ εἴχανε οἱ σκλαβωμένοι, ὅπως ἔγραψα παραμπροστά. Καὶ κατὰ πόσο ἤτανε φημισμένο, φαίνεται ἀπὸ ἕναν κώδικά του ποὔχει γραμμένους δωρητὲς Μακεδόνες, Ἠπειρῶτες, Ἀρβανίτες, Θεσσαλούς, Ρουμελιῶτες, Σαλονικιούς, Θρακιῶτες, Κωνσταντινουπολίτες, Μικρασιάτες, Φιλιππουπολίτες, Ἐφτανησιῶτες, Ἕλληνες τῆς Ρουμανίας καὶ τῆς Σερβίας.
Τὸ μοναστήρι τῆς Ζάμπορδας στάθηκε ἀκατάλυτος πύργος, τεῖχος καὶ ἑδραίωμα τῆς Ὀρθοδοξίας καταπάνω στοὺς μωχαμετάνους. Ἂν δὲν ὑπῆρχε αὐτὸ τὸ θεοσκέπαστο φρούριο, θὰ τούρκευε ὅλη ἡ Μακεδονία.
Κατὰ τὸ μακεδονικὸν ἀγώνα ἡ Ζάμπορδα ξακούστηκε πάλι σὰν κιβωτὸς τῆς ἐλευθερίας καταπάνω στοὺς τυράννους. Ἐκεῖ βρίσκανε καταφύγιο οἱ Ἕλληνες ὁπλαρχηγοί, προπάντων ὁ καπετὰν Βρόντας ἢ Βασίλης Παπάς.
Ἄλλη φορὰ αὐτὸ τὸ μοναστήρι εἶχε πολλὰ κειμήλια, ἀρχαῖα εἰκονίσματα, σταυρούς, ἐξαφτέρουγα, δισκοπότηρα, ἄμφια, ἕνα χρυσοκέντητον ἐπιτάφιο καὶ πολλὰ βιβλία. Λένε πὼς εἶχε διακόσους κώδικες σὲ περγαμηνή, κι᾿ ἕνα χειρόγραφό του ἱστορικοῦ Φραντζῆ, καθὼς κι᾿ ἕνα εἰλητάριο τυλιγμένο σὲ ἀδράχτι, γραμμένο ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν ἅγιο Νικάνορα, ποὺ ἤτανε μακρὺ δέκα μέτρα, μὲ τὶς λειτουργίες τοῦ Βασιλείου, τοῦ Χρυσοστόμου καὶ τῶν Προηγιασμένων.
Τὰ περισσότερα φαίνεται πὼς χαθήκανε, κι᾿ ἀπομείνανε μοναχὰ εἰκόνες ποὺ δὲν εἶναι πολὺ παληὲς κι᾿ ὡς χίλια βιβλία τυπωμένα, μαζὶ μὲ λίγα χειρόγραφα σὲ χαρτί.
Μιάμιση ὥρα ἀπὸ τὴ Ζάμπορδα, βρίσκεται τὸ μοναστηράκι τῆς Παλιοπαναγιᾶς τοῦ Τουρνικίου. Εἶναι χτισμένο στὴν ἀκροποταμιά, κι᾿ ἀποπάνω τοῦ στέκεται ἡ περήφανη Βουνάσα. Τὸ μέρος εἶναι δασωμένο κ᾿ ἔμορφο.
Ἡ ἐκκλησιὰ εἶναι πολὺ παλιά, ἀπὸ τὰ βυζαντινὰ χρόνια, κ᾿ ἔχει δυὸ πατώματα. Ἡ κάτω ἐκκλησιὰ βρίσκεται μέσα στὴ γῆ, κ᾿ εἶναι ζωγραφισμένη «διὰ χειρὸς τοῦ ταπεινοῦ ἁγιογράφου Πάνου ἐξ Ἰωαννίνων. 1730». Ἡ ἀπάνω ἐκκλησιὰ ἔχει παλαιότερες ἁγιογραφίες.
Κλαίγει ἡ ψυχή σου βλέποντας αὐτὰ τὰ σεβάσμια κι᾿ ἁγιασμένα χτίρια ρημαγμένα, παρατημένα στὴν ἀλησμονιά, ἀσυμπόνετα, δίχως ἀγάπη.
«Τίς δώσει ὀφθαλμοῖς μου πηγὴν δακρύων, καὶ κλαύσομαι τὸν λαὸν τοῦτον;»
Φώτης Κόντογλου - Ὁ Ἅγιος Νικάνωρ καὶ τὸ Μοναστήρι του στὴ Ζάμπορδα
Παρασκευή 1 Ιουλίου 2011
Μεσούντος θέρους και αιτούντος παιδός ξεκινάμε το ταξίδι στην ξεκούραση από τις σχολικές μας καθημερινότητες. Τί και αν εκκρεμούν εργασίες μείζονος σημασίας, εμείς κατηγορηματικά γεννάμε όνειρα θαλασσινά και ορεινές μυθοπλασίες.
Το θέμα, όμως, προκύπτει όσο μένουμε πολιορκημένοι στο άστυ. Πώς θα γεμίσουμε δροσερά απογεύματα και συννεφιασμένα πρωινά;
Μα φυσικά περιπατώντας! Σε μία αφιλόξενη άσφαλτοσκοτωμένη πόλη; Ακόμα και αυτή έχει μαγικές πλευρές που μας κάνει να την ερωτευόμαστε.Δεν θα σταθώ στην κλασική βόλτα γύρω από την Ακρόπολη, που πάντα μαγεύει τα μικρά και μεγάλα παιδιά,θα προτείνω βόλτες που τις έχουμε ξεχάσει.
Πάνω από τα κεφάλια μας αιωρείται ο Λυκαβηττός. Τα περισσότερα μάτια το ατενίζουν αδιάφορα. Η άνοδος, όμως, εκεί προσφέρει μια αξέχαστη εμπειρία! Για τους αθλητές η βόλτα τελειώνει στον καταπληκτικό κήπο του Μεγάρου μουσικής που με τις καταπράσινες πλαγιές του δίνει την αίσθηση κυριακάτικου πικνίκ άλλης εποχής!
Ακολουθώντα τη ροή του Ηριδανού, που αν και άφαντος εξακολουθεί να πηγάζει από εκεί πηγαίνουμε να τον συναντήσουμε με έκπληξη και γαλήνη στο Κεραμεικό. Πόσοι από εσάς έχουν, άραγε, επισκεφτεί το «ωραιότερο προάστιο της Αθήνας» και το καταπληκτικό του μουσείο; Κι εκεί που βαδίζεις το Δίπυλο το τραγούδι των βατράχων σου θυμίζει ότι η φύση πάντα βρίσκει τρόπο να σε μαγεύει και να σε κάνει να επαναπροσδιορίζεις τα βήματά σου.
Αν θέλεις να βγεις πιο έξω θα σου θυμίσω το Αμφιαράειο στον Κάλαμο κοντά.Και την πολιτιστική σου αφύπνιση θα πετύχεις και το μπάνιο σου θα κάνεις! Το ίδιο ισχύει και με τη Βραυρωνία Αρτέμιδα!
Πάντως εγώ, για να είμαι ειλικρινής, όλα αυτά τα αλλάζω με τα ήσυχα πρωινά που έχω ζήσει στο αίθριο του Εθνικού Αρχαιολογικού μουσείου, μαζί με τις χελώνες που μασουλάνε αμέριμνες πρασινάδες και παιδιά που παίζουν ζωντανεύοντας αγάλματα.
Καλό καλοκαίρι, καλοί μου, και με το καλό να γυρίσουμε γεμάτοι όνειρα και στιγμές καλά φυλαγμένες για τις δύσκολες ώρες!
Το θέμα, όμως, προκύπτει όσο μένουμε πολιορκημένοι στο άστυ. Πώς θα γεμίσουμε δροσερά απογεύματα και συννεφιασμένα πρωινά;
Μα φυσικά περιπατώντας! Σε μία αφιλόξενη άσφαλτοσκοτωμένη πόλη; Ακόμα και αυτή έχει μαγικές πλευρές που μας κάνει να την ερωτευόμαστε.Δεν θα σταθώ στην κλασική βόλτα γύρω από την Ακρόπολη, που πάντα μαγεύει τα μικρά και μεγάλα παιδιά,θα προτείνω βόλτες που τις έχουμε ξεχάσει.
Πάνω από τα κεφάλια μας αιωρείται ο Λυκαβηττός. Τα περισσότερα μάτια το ατενίζουν αδιάφορα. Η άνοδος, όμως, εκεί προσφέρει μια αξέχαστη εμπειρία! Για τους αθλητές η βόλτα τελειώνει στον καταπληκτικό κήπο του Μεγάρου μουσικής που με τις καταπράσινες πλαγιές του δίνει την αίσθηση κυριακάτικου πικνίκ άλλης εποχής!
Ακολουθώντα τη ροή του Ηριδανού, που αν και άφαντος εξακολουθεί να πηγάζει από εκεί πηγαίνουμε να τον συναντήσουμε με έκπληξη και γαλήνη στο Κεραμεικό. Πόσοι από εσάς έχουν, άραγε, επισκεφτεί το «ωραιότερο προάστιο της Αθήνας» και το καταπληκτικό του μουσείο; Κι εκεί που βαδίζεις το Δίπυλο το τραγούδι των βατράχων σου θυμίζει ότι η φύση πάντα βρίσκει τρόπο να σε μαγεύει και να σε κάνει να επαναπροσδιορίζεις τα βήματά σου.
Αν θέλεις να βγεις πιο έξω θα σου θυμίσω το Αμφιαράειο στον Κάλαμο κοντά.Και την πολιτιστική σου αφύπνιση θα πετύχεις και το μπάνιο σου θα κάνεις! Το ίδιο ισχύει και με τη Βραυρωνία Αρτέμιδα!
Πάντως εγώ, για να είμαι ειλικρινής, όλα αυτά τα αλλάζω με τα ήσυχα πρωινά που έχω ζήσει στο αίθριο του Εθνικού Αρχαιολογικού μουσείου, μαζί με τις χελώνες που μασουλάνε αμέριμνες πρασινάδες και παιδιά που παίζουν ζωντανεύοντας αγάλματα.
Καλό καλοκαίρι, καλοί μου, και με το καλό να γυρίσουμε γεμάτοι όνειρα και στιγμές καλά φυλαγμένες για τις δύσκολες ώρες!
Δευτέρα 20 Ιουνίου 2011
Σε μια χώρα που καταρρέει αυτό που πρώτα αποδομείται είναι η εκπαίδευση. Το μόνο εφόδιο μέλλοντος για τα παιδιά μας καταπατείται αυθαίρετα από μερικούς «υπευθύνους», που δεν έχουν δει τις σχολικές τάξεις ούτε από έξω.
Πρώτοι στο στόχαστρο οι καθηγητές ξένης γλώσσας που οι θέσεις τους καταργούνται.Δεύτεροι οι φιλόλογοι που με την υποχωρητικότητά τους θα χάσουν εν καιρώ τη διδασκαλία της Ιστορίας και της Λογοτεχνίας.
Καιρός να αρχίσει η αντίδραση. Στον ιστόχωρο που ακολουθεί υπογράφουμε ηλεκτρονικά για το δικαίωμα της επιλογής στη γνώση της ξένης γλώσσας.
http://www.alfavita.gr/
Πρώτοι στο στόχαστρο οι καθηγητές ξένης γλώσσας που οι θέσεις τους καταργούνται.Δεύτεροι οι φιλόλογοι που με την υποχωρητικότητά τους θα χάσουν εν καιρώ τη διδασκαλία της Ιστορίας και της Λογοτεχνίας.
Καιρός να αρχίσει η αντίδραση. Στον ιστόχωρο που ακολουθεί υπογράφουμε ηλεκτρονικά για το δικαίωμα της επιλογής στη γνώση της ξένης γλώσσας.
http://www.alfavita.gr/
Κυριακή 29 Μαΐου 2011
Σάββατο 30 Απριλίου 2011
Καλό μήνα!
Πέμπτη 14 Απριλίου 2011
http://www.vafiadis-art.com/
Αισθάνομαι ασφαλής όταν γνωρίζω ανθρώπους εμνευσμένους όπως ο Κωνσταντίνος Βαφειάδης.Ο σεμνός και πολυτάλαντος συνάδελφος εδώ και χρόνια ως γνήσιος εργάτης της τέχνης μετουσιώνει τη Βυζαντινή παράδοση, την ανανεώνει και την επαναπροσδιορίζει όπως της αρμόζει. Με το θάρρος και την επιστημοσύνη του αυτός ,ο αληθινά πολυπράγμων με συγκινεί με τη δύναμή του να τιθασεύει τα χρώματα, τις απλές γραμμές και να γεφυρώνει τις ψυχές μας με τον ουρανό.
Αισθάνομαι ασφαλής όταν γνωρίζω ανθρώπους εμνευσμένους όπως ο Κωνσταντίνος Βαφειάδης.Ο σεμνός και πολυτάλαντος συνάδελφος εδώ και χρόνια ως γνήσιος εργάτης της τέχνης μετουσιώνει τη Βυζαντινή παράδοση, την ανανεώνει και την επαναπροσδιορίζει όπως της αρμόζει. Με το θάρρος και την επιστημοσύνη του αυτός ,ο αληθινά πολυπράγμων με συγκινεί με τη δύναμή του να τιθασεύει τα χρώματα, τις απλές γραμμές και να γεφυρώνει τις ψυχές μας με τον ουρανό.
Τετάρτη 13 Απριλίου 2011
Η ΓΛYKΥΤΑΤΗ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΣ
Τρισάγια κάθε τόσο
γιὰ νὰ δοθεῖ ἡ ὑπηκοότητα νεκροῦ
στὸν κεκοιμημένον δοῦλον σου.
Ὕψιστε, τί ἐννοεῖς
ἄλλο νεκρὸς καὶ ἄλλο δοῦλος.
Κι ἀπὸ πότε ἐπιτρέπεται
νὰ κοιμοῦνται ἔτσι βαθιὰ
ἀτιμώρητοι οἱ δοῦλοι.
Τὸν κεκοιμημένον δοῦλον σου.
Θέ μου, ἂν ἀπελευθερώνει ὁ θάνατος
ὅπως μᾶς τὸ ὑπόσχεται παρήγορη
ἡ γλυκύτατη ἀβεβαιότης, ἐσὺ
γιατί τὸν θὲς ντὲ καὶ καλὰ δουλέμπορο;
Τὸν κεκοιμημένον.
Περὶ ὕπνου πρόκειται, Κύριε;
Μὰ τοῦ κολλάει ὕπνος τοῦ νεκροῦ
ἔτσι εὔκολα νυστάζει ἡ ἀπώλεια τῆς ζωῆς;
Ἐδῶ ἐμεῖς, δοῦλοι τοῦ ἀπάνω κόσμου ἀκόμα
κι ὅμως ποιὸς κλείνει μάτι
ἂν δὲν τὸν νανουρίσει ὅπως ξέρει
μόνο ἡ γιαγιά του ἡ ἀβεβαιότης
μὲ τὴ γλυκεῖα της ρόδινη ἀφύπνιση.
Κύριε, μήπως ὅταν ἐνέκρινες
αὐτοὺς τοὺς ἀνελέητους ἀνταγωνιστικοὺς ψαλμοὺς
ἤσουν ἀκόμη ἄνθρωπος;
Η ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΗ ΠΕΤΡΑ
Μίλα.
Πὲς κάτι, ὁτιδήποτε.
Μόνο μὴ στέκεις σὰν ἀτσάλινη ἀπουσία.
Διάλεξε ἔστω κάποια λέξη,
ποὺ νὰ σὲ δένει πιὸ σφιχτὰ
μὲ τὴν ἀοριστία
Πές:
«ἄδικα»,
«δέντρο»,
«γυμνό».
Πές:
«θὰ δοῦμε»,
«ἀστάθμητο»,
«βάρος».
Ὑπάρχουν τόσες λέξεις ποὺ ὀνειρεύονται
μιὰ σύντομη, ἄδετη, ζωὴ μὲ τὴ φωνή σου.
Μίλα.
Ἔχουμε τόση θάλασσα μπροστά μας.
Ἐκεῖ ποὺ τελειώνουμε ἐμεῖς
ἀρχίζει ἡ θάλασσα.
Πὲς κάτι.
Πὲς «κῦμα», ποὺ δὲν στέκεται.
Πὲς «βάρκα», ποὺ βουλιάζει
ἂν τὴν παραφορτώσεις μὲ προθέσεις.
Πὲς «στιγμή»,
ποὺ φωνάζει βοήθεια ὅτι πνίγεται,
μὴν τὴ σῴζεις,
πὲς
«δὲν ἄκουσα».
Μίλα.
Οἱ λέξεις ἔχουν ἔχθρες μεταξύ τους,
ἔχουν τοὺς ἀνταγωνισμούς:
ἂν κάποια ἀπ᾿ αὐτὲς σὲ αἰχμαλωτίσει,
σ᾿ ἐλευθερώνει ἄλλη.
Τράβα μία λέξη ἀπ᾿ τὴ νύχτα
στὴν τύχη.
Ὁλόκληρη νύχτα στὴν τύχη.
Μὴ λὲς «ὁλόκληρη»,
πὲς «ἐλάχιστη»,
ποὺ σ᾿ ἀφήνει νὰ φύγεις.
Ἐλάχιστη
αἴσθηση,
λύπη
ὁλόκληρη
δική μου.
Ὁλόκληρη νύχτα.
Μίλα.
Πὲς «ἀστέρι», ποὺ σβήνει.
Δὲν λιγοστεύει ἡ σιωπὴ μὲ μιὰ λέξη.
Πὲς «πέτρα»,
ποὺ εἶναι ἄσπαστη λέξη.
Ἔτσι, ἴσα ἴσα,
νὰ βάλω ἕναν τίτλο
σ᾿ αὐτὴ τὴ βόλτα τὴν παραθαλάσσια.
Κική Δημουλά
Δευτέρα 11 Απριλίου 2011
Ετοιμάζομαι για την επιστροφή μου στην πατρίδα μου.Κάθε φορά που παίρνω το δρόμο της η ψυχή μου γεμίζει γαλήνη. Εκεί περιτριγυρισμένη από ατελείωτα βουνά και εκτάσεις που χρυσίζουν φρέσκους βλαστούς και φυλλώματα βελούδινα, εγώ αισθάνομαι τη θαλπωρή να με κυριεύει και την ύπαρξή μου να ανακουφίζεται.
Περίεργο μέρος τα Γρεβενά. Έχουν κρατήσει την καθαρότητα της ζωής, τη σεμνότητα του βλέμματος και την αλήθεια της αγάπης. Στους ανθρώπους που άφησα εκεί, μετά τη μετανάστευσή μου στην Αθήνα, βρίσκω όσα συχνά ξεχνώ πως υπάρχουν: την αγάπη άνευ όρων και ανταλλάγματος, την απλότητα της ζωής, το σεβασμό στην παράδοση και την αγωνία της ιστορικής συνέχειας.
Με τόσα δώρα φορτωμένα στην καρδιά μου εδώ και χρόνια μαζεύω ό,τι μπορώ να σώσω από τον εκμοντερνισμό, καλύτερα το βόλεμα του έτοιμου και καλοσχηματισμένου, για στηρίξω αυτή την αγωνία, να μην χαθούν τα δικά μας προγονικά. Έτσι πιο έντιμα θα αντικρίσω όλους εκείνους που αναπαύονται στα δικά μου ιερά χώματα όταν έρθει η ώρα.
Ανάμεσα σε έθιμα της Πασχαλιάς που άντεξαν στο χάσιμο του χρόνου έφτασε στις μέρες μας και η περδίκα.
Χρησιμοποιώντας ένα κοντύλι, δηλαδή μια κληματόβεργα τρυπημένη με ένα μικρό μεταλλικό σωληνάκι, ζωγραφίζουμε επάνω σε άβραστα αυγά με κερί μέλισσας και ύστερα τα βάφουμε. Τα σχέδια που χρησιμοποιούμε είναι τα ίδια εδώ και χρόνια: το στάχυ, η παπαρούνα, το κυπαρίσσι, τα ολοπλούμιστα λουλούδια και οι γνωστές ευχές για το Πάσχα σε συντομογραφία. Βέβαια δε λείπει και η πρωτοτυπία, ήτοι νέα σχέδια πάντα, όμως, φυτικά.
Αυτά τα αυγά κάθε χρόνο τα ζωγραφίζουμε υπομονετικά όλα τα βράδια μέχρι τη Μεγάλη Πέμπτη που θα τα βάψουμε χωρίς ξύδι για να μη χαλάσει το κερί.Θα τα μοιράσουμε στους επισκέπτες του Πάσχα και θα τα αφήσουμε στα μνήματα την Κυριακή στην Αγάπη. Σας τα χαρίζω, λοιπόν με όλη μου την αγάπη και σας εύχομαι Καλό Πάσχα και Καλή Ανάσταση ψυχής.
Περίεργο μέρος τα Γρεβενά. Έχουν κρατήσει την καθαρότητα της ζωής, τη σεμνότητα του βλέμματος και την αλήθεια της αγάπης. Στους ανθρώπους που άφησα εκεί, μετά τη μετανάστευσή μου στην Αθήνα, βρίσκω όσα συχνά ξεχνώ πως υπάρχουν: την αγάπη άνευ όρων και ανταλλάγματος, την απλότητα της ζωής, το σεβασμό στην παράδοση και την αγωνία της ιστορικής συνέχειας.
Με τόσα δώρα φορτωμένα στην καρδιά μου εδώ και χρόνια μαζεύω ό,τι μπορώ να σώσω από τον εκμοντερνισμό, καλύτερα το βόλεμα του έτοιμου και καλοσχηματισμένου, για στηρίξω αυτή την αγωνία, να μην χαθούν τα δικά μας προγονικά. Έτσι πιο έντιμα θα αντικρίσω όλους εκείνους που αναπαύονται στα δικά μου ιερά χώματα όταν έρθει η ώρα.
Ανάμεσα σε έθιμα της Πασχαλιάς που άντεξαν στο χάσιμο του χρόνου έφτασε στις μέρες μας και η περδίκα.
Δευτέρα 21 Μαρτίου 2011
http://www.futureishere.biz/museumofbeauty/
Ένα καταπληκτικό ταξίδι σε ένα από τα ωραιότερα έργα τέχνης του κόσμου! Η Αφροδίτη της Μήλου όπως δεν την έχετε δει ποτέ!
Ένα καταπληκτικό ταξίδι σε ένα από τα ωραιότερα έργα τέχνης του κόσμου! Η Αφροδίτη της Μήλου όπως δεν την έχετε δει ποτέ!
Σάββατο 19 Μαρτίου 2011
ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΟΤΙΒΑ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ
Η τέχνη αποτελεί σαφέστατα την πιο προσιτή και γνωστή έκφραση κάθε πολιτισμού, πολύ δε περισσότερο του Βυζαντινού, καθώς είναι αδιάσειστη πηγή ιστορικής αλήθειας για μια εποχή που αναμείχθηκε και περιβλήθηκε από το μύθο. Συνήθως όταν μιλάνε για τη Βυζαντινή τέχνη, στο μυαλό μας έρχεται κατά κύριο λόγο η εκκλησιαστική.Κάτι τέτοιο είναι αναπόφευκτο επειδή με τις καταστροφές , τις επιδρομές λαών και τη γενικότερη οικονομική δυσπραγία που γνώρισε κατά περιόδους αυτός ο πολιτισμός, τα δείγματα κοσμικής τέχνης είτε καταστράφηκαν είτε μεταφέρθηκαν σε ιδιωτικές και εκκλησιαστικές συλλογές της Ευρώπης.
Μέσα από τη μελέτη των έργων που διαθέτουμε κατανοούμε σαφέστατα ότι αυτό που ονομάζουμε Βυζαντινή τέχνη αποτελεί τη συνέχεια και την εξέλιξη της ελληνικής και ρωμαϊκής παράδοσης. Τα θέματα που απασχόλησαν τους καλλιτέχνες, οι τεχνοτροπίες που εφαρμόστηκαν και οι αρχιτεκτονικοί τύποι ουσιαστικά ακολουθούν την παράδοση που ήδη είχε παγιωθεί στην ανατολική πλευρά της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Όλα αυτά, βέβαια, τροποποιήθηκαν, διορθώθηκαν δογματικά και τελικά επικράτησαν καθ΄όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής παραγωγής του Βυζαντίου .
Τα κυριότερα από αυτά τα μοτίβα είναι:
Η γαλακτοτροφούσα μητέρα.
Ήδη στην ελληνική αγγειοπλαστική εντοπίζουμε το μοτίβο της «Κουροτρόφου» σε ειδώλιο της νεολιθικής εποχής (4800-4500 πΧ.), της Θεάς-μητέρας που προετοιμάζεται να θηλάσει το θεϊκό της βρέφος.
Αργότερα κατά τον 7ο π.Χ. αιώνα εμφανίζεται στην αγγειογραφία η Γαλακτοτροφούσα Αφροδίτη, θέμα βασισμένο στο μύθο που δημιούργησε η Σαπφώ συνδέοντας τον «αγέννητο» Έρωτα με μια μητέρα, την Αφροδίτη, και έναν δίδυμο αδερφό ,τον Ίμερο.
Έρωτας και Αφροδίτη γαλακτοτροφούσα
Θεοτόκος γαλακτοτροφούσα
Μέσα στο ίδιο πλαίσιο των πολιτιστικών συνεχειών πρέπει να εντάξουμε και το μοτίβο της Βρεφοκρατούσας εν γένει, εικόνα της Παναγίας με πολλές παραλλαγές που τελικά χαρακτηρίζει την εικονογραφία του προσώπου της. Αξιοσημείωτο είναι ότι η παράσταση απαντάται σε βοιωτικό ειδώλιο του 6ου π.Χ. αιώνα αλλά και σε αρκετές επιτύμβιες στήλες γυναικών των κλασσικών χρόνων. Ταυτόχρονα, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι το μοτίβο απαντάται και στην Αιγυπτιακή τέχνη, στη μορφή της Ίσιδας που κρατά στην αγκαλιά της τον Ώρο.
(Πρωτάτο Άγιο Όρος Μ .Πανσέληνος)
Η είσοδος του αυτοκράτορα
Ένα από τα κοινά εικονιστικά θέματα στις θριαμβευτικές ρωμαϊκές αψίδες είναι το adventus, δηλαδή η είσοδος του νικητή αυτοκρά-τορα στην πόλη μετά από μάχες. Το τυπικό της σύνθεσης αυτής χρησιμοποιήθηκε και στη σύνθεση της Βαϊοφόρου, την είσοδο του θριαμβευτή Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Το θέμα απασχόλησε και τους μικρογράφους χειρογράφων στην κοσμική ζωγραφική με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη είσοδο στην πόλη του Νικηφόρου Φωκά στη Βασιλεύουσα τον Αύγουστο του 963 στο Χρονικό του Ι. Σκυλίτζη.
Ωστόσο σε όλες τις απεικονίσεις ακολουθείται το ίδιο μοτίβο και η ίδια ιδέα : ο θριαμβευτής έφιππος ακολουθούμενος πλησιάζει όμιλο ανθρώπων που τον προϋπαντούν.
Adventus Αυρηλίου
Βαϊοφόρος
Ο καλός ποιμένας
Σε αυτή την περίπτωση έχουμε τη συνύπαρξη δύο διαφορετικών στοιχείων: η παραβολή του καλού ποιμένα βρίσκει την απόλυτη έκφρασή της στην απεικόνιση του Ορφέα που με τη λύρα μαγεύει τα ζώα και τα συγκεντρώνει γύρω του αλλά παράλληλα και στο πρό-τυπο του Μοσχοφόρου, του γλυπτού αναθήματος από την Ακρόπολη των Αθηνών.
Ο μοσχοφόρος (περ. 560 πΧ)
Ο καλός ποιμένας (4ος αι μΧ)
Κοιμητήριο Γάλλα Πλακίδια (6ος αι μΧ)
Ορφέας (4ος αι μΧ)
Όπως εύστοχα παρατήρησε παλαιότερα ο André Grabar «Μόνον η βυζαντινή τέχνη συναιρεί αποτελεσματικά και χωρίς διακοπή το έργο των τελευταίων αιώνων της Αρχαιότητας και όλων των αιώνων του Μεσαίωνα» (Το μήνυμα της βυζαντινής τέχνης, στον κατάλογο έκθεσης Βυζαντινή τέχνη, τέχνη ευρωπαϊκή, Αθήνα 1964).Αυτό το συμπέρασμα πηγαία εξάγεται από κάθε επαφή με καλλιτεχνήματα εκείνης της περιόδου είτε πρόκειται για φορητές εικόνες είτε για τα αυτοκρατορικά δείγματα των ψηφιδωτών είτε για τις μοναδικές στη σύνθεση και εκτέλεσή τους μικρογραφίες. Και είναι πραγματικά μια τέχνη που μέχρι σήμερα συγκλονίζει και καθοδηγεί με το μοντερνισμό και την αφαιρετικότητα, ζητούμενα που άγγιξαν και βασάνισαν καλλιτέχνες έπειτα από πολλές εκατοντάδες ετών.
Παρασκευή 4 Μαρτίου 2011
Ντίνος Χριστιανόπουλος
Ἑνὸς λεπτοῦ σιγή
Ἐσεῖς ποὺ βρήκατε τὸν ἄνθρωπά σας
κι ἔχετε ἕνα χέρι νὰ σᾶς σφίγγει τρυφερά,
ἕναν ὦμο ν᾿ ἀκουμπᾶτε τὴν πίκρα σας,
ἕνα κορμὶ νὰ ὑπερασπίζει τὴν ἔξαψή σας,
κοκκινίσατε ἄραγε γιὰ τὴν τόση εὐτυχία σας,
ἔστω καὶ μία φορά;
Εἴπατε νὰ κρατήσετε ἑνὸς λεπτοῦ σιγή
γιὰ τοὺς ἀπεγνωσμένους;
(ἀπὸ τὴ Συλλογή: «Ἀνυπεράσπιστος Καημός»)
Ἐσεῖς ποὺ βρήκατε τὸν ἄνθρωπά σας
κι ἔχετε ἕνα χέρι νὰ σᾶς σφίγγει τρυφερά,
ἕναν ὦμο ν᾿ ἀκουμπᾶτε τὴν πίκρα σας,
ἕνα κορμὶ νὰ ὑπερασπίζει τὴν ἔξαψή σας,
κοκκινίσατε ἄραγε γιὰ τὴν τόση εὐτυχία σας,
ἔστω καὶ μία φορά;
Εἴπατε νὰ κρατήσετε ἑνὸς λεπτοῦ σιγή
γιὰ τοὺς ἀπεγνωσμένους;
(ἀπὸ τὴ Συλλογή: «Ἀνυπεράσπιστος Καημός»)
Πέμπτη 3 Μαρτίου 2011
Ντίνος Χριστιανόπουλος
Μαγδαληνή
Τον ξεχώρισα μόλις τον είδα, ήμουνα τακτική στα κηρύγματά του,
πούλησα κι ένα κτηματάκι της θειας μου για να τον ακολουθήσω.
Όμως όταν πια όλα τα ξόδεψα, αποφάσισα να πουλήσω και το κορμί μου,
στην αρχή στους ανθρώπους των καραβανιών, κατόπι στους τελώνες∙
κοιμήθηκα με σκληροτράχηλους Ρωμαίους κι οι Φαρισαίοι δε μου είναι άγνωστοι.
Κι όμως μέσα σ’ αυτά δεν ξεχνούσα τα μάτια του.
Μήνες για χάρη του έτρεχα απ’ το Ναό στο λιμάνι
κι απ’ την πόλη στο Όρος των Ελαιών.
Κύριε μυροπώλη, κάντε μου, σας παρακαλώ, μια μικρή έκπτωση.
Για ένα βάζο αλάβαστρου δε φτάνουν οι οικονομίες μου.
Κι όμως πρέπει να αποχτήσω αυτό το μύρο με τα σαράντα αρώματα.
Μ’ αυτό το μύρο θ’ αλείψω τα πόδια του,
μ’ αυτά τα μαλλιά θα σφουγγίσω τα πόδια του,
μ’ αυτά τα χείλη, τα πόδια του τα εξαίσια κι άχραντα θα φιλήσω.
Ξέρω, είναι πολύ αυτό το μύρο για τη μετάνοια,
ωστόσο για τον έρωτα είναι λίγο.
Κι αν μια μέρα ασπαστώ το χριστιανισμό, θα είναι για την αγάπη του∙
κι αν μαρτυρήσω γι’ Αυτόν, θα ‘ναι η αγάπη του που θα μ’ εμπνέει.
Γιατί, κύριε, ο έρωτας μου ανάβει την πίστη κι η αγάπη τη μετάνοια
κι ίσως μείνει αιώνια τ’ όνομά μου σα σύμβολο
εκείνων που σώθηκαν και λυτρώθηκαν «ότι ηγάπησαν πολύ».
Από τη συλλογή Εποχή των ισχνών αγελάδων (1950)
Τον ξεχώρισα μόλις τον είδα, ήμουνα τακτική στα κηρύγματά του,
πούλησα κι ένα κτηματάκι της θειας μου για να τον ακολουθήσω.
Όμως όταν πια όλα τα ξόδεψα, αποφάσισα να πουλήσω και το κορμί μου,
στην αρχή στους ανθρώπους των καραβανιών, κατόπι στους τελώνες∙
κοιμήθηκα με σκληροτράχηλους Ρωμαίους κι οι Φαρισαίοι δε μου είναι άγνωστοι.
Κι όμως μέσα σ’ αυτά δεν ξεχνούσα τα μάτια του.
Μήνες για χάρη του έτρεχα απ’ το Ναό στο λιμάνι
κι απ’ την πόλη στο Όρος των Ελαιών.
Κύριε μυροπώλη, κάντε μου, σας παρακαλώ, μια μικρή έκπτωση.
Για ένα βάζο αλάβαστρου δε φτάνουν οι οικονομίες μου.
Κι όμως πρέπει να αποχτήσω αυτό το μύρο με τα σαράντα αρώματα.
Μ’ αυτό το μύρο θ’ αλείψω τα πόδια του,
μ’ αυτά τα μαλλιά θα σφουγγίσω τα πόδια του,
μ’ αυτά τα χείλη, τα πόδια του τα εξαίσια κι άχραντα θα φιλήσω.
Ξέρω, είναι πολύ αυτό το μύρο για τη μετάνοια,
ωστόσο για τον έρωτα είναι λίγο.
Κι αν μια μέρα ασπαστώ το χριστιανισμό, θα είναι για την αγάπη του∙
κι αν μαρτυρήσω γι’ Αυτόν, θα ‘ναι η αγάπη του που θα μ’ εμπνέει.
Γιατί, κύριε, ο έρωτας μου ανάβει την πίστη κι η αγάπη τη μετάνοια
κι ίσως μείνει αιώνια τ’ όνομά μου σα σύμβολο
εκείνων που σώθηκαν και λυτρώθηκαν «ότι ηγάπησαν πολύ».
Από τη συλλογή Εποχή των ισχνών αγελάδων (1950)
Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου 2011
Σημειώσεις βυζαντινής αρχιτεκτονικής
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΝΑΩΝ
Ευκτήριος Οίκος :ο πρώτος ναός
Στις απαρχές της χριστιανικής λατρείας οι συγκεντρώσεις των πιστών γίνονταν σε σπίτια, που οι πλούσιοι χριστιανοί παραχωρούσαν για να τελεστούν τα Μυστήρια και να βαπτιστούν εκείνοι που ήθελαν να γίνουν χριστιανοί. Τους χώρους αυτούς τους ονόμαζαν ευκτήριους οίκους ή αγάπες, διότι εκεί τελούνταν και οι αγάπες, δηλαδή τα κοινά γεύματα των πρώτων χριστιανών.
Κατακόμβες
Κατά τη διάρκεια των διωγμών οι χριστιανοί τελούσαν τη Θεία Ευχαριστία μυστικά, κυρίως στις κατακόμβες. Πρόκειται για υπόγειες βαθιές στοές, στις οποίες θάβονταν οι νεκροί των χριστιανικών και Εβραϊκών κοινοτήτων κατά τον 2ο - 4ο αι μ.Χ. Σκάπτονταν σε περιοχές με μαλακά πετρώματα ή χρησιμοποιούνταν εγκαταλελειμένα λατομεία. Οι κατακόμβες χρησιμοποιήθηκαν μόνο σε περιπτώσεις σκληρών διωγμών λόγω της στενότητας του χώρου και της αποπνικτικής ατμόσφαιρας του υπογείου τάφου.Στο χώρο τους προβλεπόταν και η κατασκευή επιφάνειας για την τέλεση των μυστηρίων.
Παλαιοχριστιανικοί ναοί
Από τα τέλη του 2ου αι. άρχισαν να κτίζονται ιδιόκτητοι χριστιανικοί ναοί. Οι χριστιανοί εκμεταλλευόμενοι τον ρωμαϊκό νόμο για τις λεγόμενες «ταφικές εταιρείες», που τους έδινε το δικαίωμα να έχουν ιδιόκτητο χώρο συνάθροισης των μελών τους και κοιμητήριο, κατάφεραν να δημιουργήσουν τους πρώτους νόμιμους ναούς τους. Το σχήμα τους ήταν απλό, επίμηκες και έμοιαζε με τις μετέπειτα χριστιανικές βασιλικές, ή ήταν κυκλικά, περίκεντρα και οκταγωνικά κτήρια και κατά κανόνα ήταν στραμμένοι προς την ανατολή. Ονομάζονταν Ευκτήρια, (Oratoria), Κυριακά (Dominicia), Βασιλικές (Basilica) και Μαρτύρια, διότι οι ναΐσκοι αυτοί ήταν κτισμένοι πάνω σε τάφους των μαρτύρων. Η αρχαιότερη λεπτομερής περιγραφή χριστιανικού ναού, η οποία έφτασε ως τις μέρες μας, είναι του εκκλησιαστικού ιστορικού Ευσεβίου. Πρόκειται για το ναό του Παυλίνου στην Τύρο, ο οποίος ανεγέρθηκε μεταξύ των ετών 313 και 322μ.Χ. Ήταν ένα περίστυλο τετράγωνο κτίριο το οποίο έμοιαζε με τις κατοπινές βασιλικές. Ο διάκοσμος αυτών των πρώτων χριστιανικών ναών, όπως και των κατακομβών περιλάμβανε συμβολικές και διακοσμητικές παραστάσεις, ( ιχθύς, μονόγραμμα του Χριστού, περιστερά, φοίνικας , καλός Ποιμένας - Ορφέας, άγκυρα, άμπελος, άνθη, καρποί, κ.ά.).
Περίκεντρος ή ροτόντα
Mια ιδιαίτερη κατηγορία ναών υπήρξαν τα περίκεντρα, κυκλικά ή πολυγωνικά κτήρια, δηλαδή οικοδομήματα που χαρακτηρίζονται από μία ομοιόμορφη διάταξη γύρω από ένα κέντρο,τα οποία κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής εποχής χρησιμοποιήθηκαν ως ναοί ή ταφικά μνημεία.Αργότερα μετατράπηκαν σε χριστιανικούς ναούς ή Βαπτιστήρια, όπως για παράδειγμα συνέβη με το Μνημείο του Γαλερίου στη Θεσσαλονίκη που αφιερώθηκε στους Ασωμάτους ή Αρχαγγέλους.
Βασιλική
Μετά το τέλος των διωγμών άρχισαν να κτίζονται μεγάλοι ναοί σε ολόκληρη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Πρόκειται για τις περίφημες παλαιοχριστιανικές βασιλικές, οι οποίες ήταν τεράστια ορθογώνια κτίρια, χωρισμένα εσωτερικά, με σειρές από κίονες, σε κλίτη, τα οποία κυριάρχησαν τον 4ο αι. Ο τύπος και η ονομασία της βασιλικής προήλθε από τον διαδεδομένο τύπο των μεγάλων δημόσιων πολύστυλων οικοδομημάτων των ρωμαϊκών αγορών (basilicas forences), τα οποία χρησίμευαν για εμπορικές συναλλαγές και δικαστήρια. Τα συγκεκριμένα στηρίζονταν στο αρχιτεκτονικό σχέδιο της Βασιλείου στοάς της Αθηναϊκής αγοράς, έδρας του επώνυμου άρχοντος- βασιλέως. Τα κλίτη των βασιλικών ήταν τρία, πέντε, επτά, μέχρι και εννέα και χωρίζονταν με κίονες ή πεσσούς. Το μεσαίο κλίτος ήταν το πιο ευρύχωρο και το ψηλότερο.
Οι κίονες οι οποίοι χώριζαν τα κλίτη μεταξύ τους, δεν είχαν συνήθως ραβδώσεις και κατέληγαν σε περίτεχνα κορινθιακά κιονόκρανα. Πάνω από το βόρειο και νότιο κλίτος συχνά σχηματίζονταν υπερώα (ανωδομή ) τα οποία χρησιμοποιούνταν ως γυναικωνίτες. Οι τοίχοι καλύπτονταν από λεπτά και πολύχρωμα μάρμαρα (ορθομαρμάρωση) ενώ πάνω από αυτά υπήρχαν ψηφιδωτά. Στην ανατολική άκρη του μεσαίου κλίτους βρισκόταν το Ιερό Bήμα, το οποίο καταλάμβανε το ένα τρίτο του κυρίως ναού. Χωριζόταν αρχικά από τον υπόλοιπο ναό με χαμηλό ικρίωμα (χώρισμα) το οποίο στη συνέχεια εξελίχθηκε στο τέμπλο όπως το γνωρίζουμε σήμερα.Στο κέντρο του βρισκόταν η Αγία Τράπεζα και πίσω της ο θρόνος του επισκόπου και το σύνθρονο ,ένα βαθμιδωτό σύνολο θέσεων για τους ιερουργούς . Από το Ιερό Βήμα υπήρχε πύλη, η οποία οδηγούσε προς την κρύπτη, όπου φυλάσσονταν τα λείψανα των μαρτύρων.Μεταγενέστερη εξέλιξη της κρύπτης αποτελεί η τοποθέτηση ιερών λειψάνων στη βάση της Αγίας τράπεζας, συνήθεια που διαρκεί ως τις μέρες μας.
Ο κυρίως ναός ήταν ο χώρος των πιστών.Στο μέσο βρισκόταν ο άμβωνας, από τον οποίο διαβάζονταν τα αναγνώσματα και γινόταν το κήρυγμα. Ο δυτικός χώρος πριν τον κυρίως ναό ονομαζόταν νάρθηκας και εκεί στέκονταν οι κατηχούμενοι. Βόρεια του νάρθηκα υπήρχε το βαπτιστήριο, όπου υπήρχε σταυρωειδής δεξαμενή για το βάπτισμα, και νότια το διακονικό. Τέλος στον εξωτερικό χώρο, πριν το νάρθηκα, υπήρχε το αίθριο στο οποίο γίνονταν ορισμένες υπαίθριες τελετές. Εκεί υπήρχε δεξαμενή με νερό, όπου καθαριζόταν το ιερατείο και ο λαός.
Η διακόσμηση των βασιλικών ήταν ανάλογη με την επιβλητικότητα και τη μεγαλοπρέπεια των κτιρίων αυτών. Τα πάμπολλα μνημεία που μας έχουν διασωθεί, (Άγιος Δημήτριος Θεσσαλονίκης, Αχειροποίητος, Ραβέννα, Άγιος Απολλινάριος ο νέος κλπ.) δίνουν σαφή εικόνα για την λαμπρότητα αυτών. Εντυπωσιακά είναι τα ψηφιδωτά των τοίχων και των δαπέδων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα υπέροχα ψηφιδωτά της Ραβέννας και της Θεσσαλονίκης.
Βασιλική με τρούλο(τρουλαία βασιλική)
Ο 6ος αιώνας είναι η εποχή της μεγάλης δύναμης του βυζαντινού κράτους και ο θρίαμβος του ορθοδόξου δόγματος. Το γεγονός αυτό είχε αντίκτυπο και στην ανάπτυξη της ναοδομίας. Η παλαιοχριστιανική βασιλική εμπλουτίζεται με νέα αρχιτεκτονικά στοιχεία, ώστε να αποκτήσει ακόμα μεγαλύτερη αίγλη. Σπουδαιότερη καινοτομία είναι ο περιορισμός του μήκους του κτιρίου και κυρίως η ανάπτυξη του οικοδομήματος κατά ύψος με την προσθήκη τρούλου στη στέγη του μεγάλου κλίτους. Πρόκειται για μια θαυμαστή αρχιτεκτονική εφεύρεση των μεγάλων μικρασιατών αρχιτεκτόνων Ανθέμιου από τις και Ισίδωρου που πρωτοεφαρμόστηκε στην Κωνσταντινούπολη. Αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτού του ρυθμού είναι ο περίφημος ναός της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος κτίστηκε από τον Ιουστινιανό τα έτη 531-537. Η επιβλητικότητα αυτού του ρυθμού είναι έκδηλη. Ο τεράστιος όγκος του ναού, το μεγάλο ύψος, ο τεράστιος θόλος δίνουν μια ξεχωριστή αίσθηση στον πιστό.
Εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο (Βυζαντινός ρυθμός)
Ύστερα από μια περίοδο τριών περίπου αιώνων εμφανίζεται στην Κωνσταντινούπολη και αργότερα σε ολόκληρο τον βυζαντινό κόσμο, ο εγγεγραμμένος σταυροειδής ναός με τρούλο. Ο περίφημος αυτός τύπος παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 880 μΧ στο περίφημο αυτοκρατορικό κτίσμα της Νέας Εκκλησίας του Παλατιού και εγκαινιάστηκε στα χρόνια του Βασιλείου Α΄ (867-886). Ονομάστηκε Νέα Εκκλησία, διότι παρουσίαζε ένα καινούριο αρχιτεκτονικό τύπο. Ο εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο είναι ο πιο αντιπροσωπευτικός βυζαντινός ρυθμός.
Κύριο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτού του ρυθμού είναι ο σχηματισμός σταυρού εσωτερικά και εξωτερικά στο σχεδόν τετράγωνο πια κτίσμα, με έναν ή πέντε τρούλους στην οροφή. Παραλλαγή του είναι ο τρίκογχος αγιορείτικος ναός, με βασική διαφορά ότι στη βόρεια και νότια κεραία του σταυρού προστίθενται κόγχες για το χορό των ψαλτών. Ακόμα μια παραλλαγή είναι ο εγγεγραμμένος οκταγωνικός ναός, αρχιτεκτονικός τύπος που εφαρμόστηκε στην κατασκευή μεγάλων οικοδομημάτων. Στην περίπτωση αυτή αναπτύσσεται ένας μεγάλος, κεντρικός τρούλος, ο οποίος καλύπτει ολόκληρη σχεδόν τη στέγη και στηρίζεται σε οκτώ κίονες ή πεσσούς.
Μονόχωροι ναοί
Από την εποχή της Λατινοκρατίας και έπειτα εμφανίζεται ένας νέος τύπος μονόχωρου ναού σε μικρές διαστάσεις και με μικρά ανοίγματα. Ο τύπος αυτός επιβάλλεται από την οικονομική δυσπραγία της εποχής και επικρατεί σε όλο τον Ελλαδικό χώρο. Στο εσωτερικό του απουσιάζουν τα κλίτη και ο κυρίως ναός εξελίσσεται ενιαία χωρίς νάρθηκα, ανωδομή και ουσιαστικά χωρίς κανένα διακοσμητικό στοιχείο τοιχοποιΐας.
Ευκτήριος Οίκος :ο πρώτος ναός
Στις απαρχές της χριστιανικής λατρείας οι συγκεντρώσεις των πιστών γίνονταν σε σπίτια, που οι πλούσιοι χριστιανοί παραχωρούσαν για να τελεστούν τα Μυστήρια και να βαπτιστούν εκείνοι που ήθελαν να γίνουν χριστιανοί. Τους χώρους αυτούς τους ονόμαζαν ευκτήριους οίκους ή αγάπες, διότι εκεί τελούνταν και οι αγάπες, δηλαδή τα κοινά γεύματα των πρώτων χριστιανών.
Κατακόμβες
Κατά τη διάρκεια των διωγμών οι χριστιανοί τελούσαν τη Θεία Ευχαριστία μυστικά, κυρίως στις κατακόμβες. Πρόκειται για υπόγειες βαθιές στοές, στις οποίες θάβονταν οι νεκροί των χριστιανικών και Εβραϊκών κοινοτήτων κατά τον 2ο - 4ο αι μ.Χ. Σκάπτονταν σε περιοχές με μαλακά πετρώματα ή χρησιμοποιούνταν εγκαταλελειμένα λατομεία. Οι κατακόμβες χρησιμοποιήθηκαν μόνο σε περιπτώσεις σκληρών διωγμών λόγω της στενότητας του χώρου και της αποπνικτικής ατμόσφαιρας του υπογείου τάφου.Στο χώρο τους προβλεπόταν και η κατασκευή επιφάνειας για την τέλεση των μυστηρίων.
Παλαιοχριστιανικοί ναοί
Περίκεντρος ή ροτόντα
Βασιλική
Οι κίονες οι οποίοι χώριζαν τα κλίτη μεταξύ τους, δεν είχαν συνήθως ραβδώσεις και κατέληγαν σε περίτεχνα κορινθιακά κιονόκρανα. Πάνω από το βόρειο και νότιο κλίτος συχνά σχηματίζονταν υπερώα (ανωδομή ) τα οποία χρησιμοποιούνταν ως γυναικωνίτες. Οι τοίχοι καλύπτονταν από λεπτά και πολύχρωμα μάρμαρα (ορθομαρμάρωση) ενώ πάνω από αυτά υπήρχαν ψηφιδωτά. Στην ανατολική άκρη του μεσαίου κλίτους βρισκόταν το Ιερό Bήμα, το οποίο καταλάμβανε το ένα τρίτο του κυρίως ναού. Χωριζόταν αρχικά από τον υπόλοιπο ναό με χαμηλό ικρίωμα (χώρισμα) το οποίο στη συνέχεια εξελίχθηκε στο τέμπλο όπως το γνωρίζουμε σήμερα.Στο κέντρο του βρισκόταν η Αγία Τράπεζα και πίσω της ο θρόνος του επισκόπου και το σύνθρονο ,ένα βαθμιδωτό σύνολο θέσεων για τους ιερουργούς . Από το Ιερό Βήμα υπήρχε πύλη, η οποία οδηγούσε προς την κρύπτη, όπου φυλάσσονταν τα λείψανα των μαρτύρων.Μεταγενέστερη εξέλιξη της κρύπτης αποτελεί η τοποθέτηση ιερών λειψάνων στη βάση της Αγίας τράπεζας, συνήθεια που διαρκεί ως τις μέρες μας.
Ο κυρίως ναός ήταν ο χώρος των πιστών.Στο μέσο βρισκόταν ο άμβωνας, από τον οποίο διαβάζονταν τα αναγνώσματα και γινόταν το κήρυγμα. Ο δυτικός χώρος πριν τον κυρίως ναό ονομαζόταν νάρθηκας και εκεί στέκονταν οι κατηχούμενοι. Βόρεια του νάρθηκα υπήρχε το βαπτιστήριο, όπου υπήρχε σταυρωειδής δεξαμενή για το βάπτισμα, και νότια το διακονικό. Τέλος στον εξωτερικό χώρο, πριν το νάρθηκα, υπήρχε το αίθριο στο οποίο γίνονταν ορισμένες υπαίθριες τελετές. Εκεί υπήρχε δεξαμενή με νερό, όπου καθαριζόταν το ιερατείο και ο λαός.
Η διακόσμηση των βασιλικών ήταν ανάλογη με την επιβλητικότητα και τη μεγαλοπρέπεια των κτιρίων αυτών. Τα πάμπολλα μνημεία που μας έχουν διασωθεί, (Άγιος Δημήτριος Θεσσαλονίκης, Αχειροποίητος, Ραβέννα, Άγιος Απολλινάριος ο νέος κλπ.) δίνουν σαφή εικόνα για την λαμπρότητα αυτών. Εντυπωσιακά είναι τα ψηφιδωτά των τοίχων και των δαπέδων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα υπέροχα ψηφιδωτά της Ραβέννας και της Θεσσαλονίκης.
Βασιλική με τρούλο(τρουλαία βασιλική)
Εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο (Βυζαντινός ρυθμός)
Ύστερα από μια περίοδο τριών περίπου αιώνων εμφανίζεται στην Κωνσταντινούπολη και αργότερα σε ολόκληρο τον βυζαντινό κόσμο, ο εγγεγραμμένος σταυροειδής ναός με τρούλο. Ο περίφημος αυτός τύπος παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 880 μΧ στο περίφημο αυτοκρατορικό κτίσμα της Νέας Εκκλησίας του Παλατιού και εγκαινιάστηκε στα χρόνια του Βασιλείου Α΄ (867-886). Ονομάστηκε Νέα Εκκλησία, διότι παρουσίαζε ένα καινούριο αρχιτεκτονικό τύπο. Ο εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο είναι ο πιο αντιπροσωπευτικός βυζαντινός ρυθμός.
Κύριο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτού του ρυθμού είναι ο σχηματισμός σταυρού εσωτερικά και εξωτερικά στο σχεδόν τετράγωνο πια κτίσμα, με έναν ή πέντε τρούλους στην οροφή. Παραλλαγή του είναι ο τρίκογχος αγιορείτικος ναός, με βασική διαφορά ότι στη βόρεια και νότια κεραία του σταυρού προστίθενται κόγχες για το χορό των ψαλτών. Ακόμα μια παραλλαγή είναι ο εγγεγραμμένος οκταγωνικός ναός, αρχιτεκτονικός τύπος που εφαρμόστηκε στην κατασκευή μεγάλων οικοδομημάτων. Στην περίπτωση αυτή αναπτύσσεται ένας μεγάλος, κεντρικός τρούλος, ο οποίος καλύπτει ολόκληρη σχεδόν τη στέγη και στηρίζεται σε οκτώ κίονες ή πεσσούς.
Μονόχωροι ναοί
Από την εποχή της Λατινοκρατίας και έπειτα εμφανίζεται ένας νέος τύπος μονόχωρου ναού σε μικρές διαστάσεις και με μικρά ανοίγματα. Ο τύπος αυτός επιβάλλεται από την οικονομική δυσπραγία της εποχής και επικρατεί σε όλο τον Ελλαδικό χώρο. Στο εσωτερικό του απουσιάζουν τα κλίτη και ο κυρίως ναός εξελίσσεται ενιαία χωρίς νάρθηκα, ανωδομή και ουσιαστικά χωρίς κανένα διακοσμητικό στοιχείο τοιχοποιΐας.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)